Το Μεσολόγγι βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο, γι’ αυτό και οι Τούρκοι δεν ήθελαν να το αφήσουν στα χέρια των επαναστατών. Έτσι, τρία χρόνια μετά την πολιορκία του 1822, ο Κιουταχής ξεκίνησε από την Λάρισα με 20.000 στρατιώτες για την κατάληψη της πόλης. Η διαταγή ήταν σαφής: «Το Μεσολόγγι έπρεπε να ανακαταληφθεί από τους Τούρκους».
Πράγματι, στις 15 Απριλίου 1825 ο Κιουταχής στρατοπέδευσε στον κάμπο έξω από το Μεσολόγγι και ξεκίνησε τις επιθέσεις. Ταυτόχρονα, απέκλεισε τους Μεσολογγίτες και από την θάλασσα.
Παρ’ όλα αυτά, ο Ανδρέας Μιαούλης με τα καράβια του κατόρθωνε να σπάει τον αποκλεισμό και να ανεφοδιάζει τους πολιορκημένους. Παράλληλα, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης με τους άντρες του και ο Κίτσος Τζαβέλας με τους Σουλιώτες του είχαν πιάσει τους γύρω λόφους και έκαναν ξαφνικές επιθέσεις στους Τούρκους.
Ο Κιουταχής έκανε αρκετές προσπάθειες να συνθηκολογήσουν οι Μεσολογγίτες και να του παραδώσουν την πόλη. Η απάντηση που έπαιρνε ήταν αρκετά σαφής:
«Τα κλειδιά της πόλης είναι πάνω στα κανόνια μας. Έλα να τα πάρεις!».
Ταυτόχρονα, όλες οι επιθέσεις των Τούρκων τελείωναν χωρίς επιτυχία, με τους νεκρούς τους να είναι πολύ περισσότεροι απ’ αυτούς των Ελλήνων.
Μετά από όλα αυτά αποσύρθηκαν στις γύρω περιοχές, περιμένοντας την βοήθεια του Ιμπραήμ, του ικανότατου Αιγύπτιου στρατιωτικού ο οποίος, δυστυχώς για τους Έλληνες, είχε πολύ καλά οργανωμένο και εξοπλισμένο στρατό.
Ο Ιμπραήμ εμφανίστηκε τον Νοέμβριο του 1825 ειρωνευόμενος τον Κιουταχή («Εννέα μήνες δεν μπόρεσες να κατακτήσεις έναν φράχτη! Εγώ σε δυο βδομάδες θα τα έχω καταφέρει!»).
Ο τουρκοαιγυπτιακός στρατός και στόλος, ενωμένος, απέκλεισαν από στεριά και θάλασσα το Μεσολόγγι. Η κατάσταση άρχισε να γίνεται δύσκολη για τους πολιορκημένους. Αφού τελείωσαν οι τροφές, αναγκάστηκαν να φάνε γάτες, σκύλους, ποντίκια και οτιδήποτε ζωντανό. Για χόρτα, έτρωγαν αρμυρίκια της θάλασσας (κάτι πολύ πικρά χόρτα, τα οποία έβραζαν με λασπόνερα που έπαιρναν από το έδαφος, αφού ο Ιμπραήμ τούς είχε κόψει τις παροχές νερού).
Ακόμη και έτσι, πάντως, έκαναν ξαφνικές επιθέσεις στους Τούρκους προξενώντας τους μεγάλες καταστροφές και ρίχνοντάς τους το ηθικό.
Όταν η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι αποφάσισαν να κάνουν Έξοδο. Στις 10 Απριλίου 1826, Σάββατο του Λαζάρου βράδυ, τρεις φάλαγγες βγήκαν αθόρυβα από τις πύλες, με σκοπό να περάσουν μέσα από τις γραμμές των εχθρών και να ξεφύγουν προς την ελευθερία.
Οι Τούρκοι όμως ήταν ειδοποιημένοι και τους περίμεναν. Άρχισε μεγάλο φονικό. Περισσότεροι από τους μισούς που πήραν μέρος στην Έξοδο σκοτώθηκαν. Όσοι είχαν μείνει μέσα στην πόλη, είχαν ζωστεί με πυρομαχικά και, όταν πλησίαζαν Τούρκοι να τους σκοτώσουν, έβαζαν φωτιά και ανατινάζονταν όλοι μαζί.
Η ηρωική Έξοδος των Ελεύθερων Πολιορκημένων δημιούργησε ένα ισχυρότατο φιλελληνικό ρεύμα, αφού συγκλόνισε τους λαούς της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, οι οποίοι πίεζαν τις κυβερνήσεις τους να μεταστραφούν υπέρ των Ελλήνων.
Παρ' όλο που εξαιτίας του Εμφυλίου και των ικανοτήτων του Ιμπραήμ η Επανάσταση είχε σχεδόν σβήσει, η Απελευθέρωση αχνοφαινόταν να πλησιάζει...
Γιατί ο σουλτάνος έδωσε τέτοια ρητή διαταγή στον Κιουταχή να καταλάβει το Μεσολόγγι; Γιατί ήταν τόσο σημαντική η πόλη; Για την απάντηση συμβουλευτείτε και τον γεωγραφικό σας άτλαντα.
Περιγράψτε με λίγα λόγια την α΄ φάση της πολιορκίας (μέχρι να έρθει ο Ιμπραήμ).
Πώς κρίνετε την στάση των Μεσολογγιτών απέναντι στις προτάσεις του Κιουταχή για συνθηκολόγηση;
Περιγράψτε με λίγα λόγια την β΄ φάση της πολιορκίας (από τον Ιμπραήμ) μέχρι την Έξοδο.
Γιατί, νομίζετε, η Έξοδος θεωρήθηκε το συγκλονιστικότερο γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης, όχι μόνον από εμάς τους Έλληνες, αλλά και από τους άλλους λαούς;
