Τσάμικος
(Μουσική Μάνος Χατζιδάκις, Στίχοι Νίκος Γκάτσος, ερμηνεία Μανώλης Μητσιάς από τον δίσκο Αθανασία)
Στα κακοτράχαλα τα βουνά με το σουραύλι και το ζουρνά
πάνω στην πέτρα την αγιασμένη χορεύουν τώρα τρεις αντρειωμένοι.
Ο Νικηφόρος κι ο Διγενής κι ο γιος της Άννας της Κομνηνής.
Δική τους είναι μια φλούδα γης μα εσύ Χριστέ μου τους ευλογείς
για να γλυτώσουν αυτή τη φλούδα απ’ το τσακάλι και την αρκούδα.
Δες πώς χορεύει ο Νικηταράς κι αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς.
Από την Ήπειρο στο Μοριά κι απ’ το σκοτάδι στη λευτεριά
το πανηγύρι κρατάει χρόνια στα μαρμαρένια του χάρου αλώνια.
Κριτής κι αφέντης είν’ ο Θεός και δραγουμάνος του ο λαός.
Ερμηνευτικά σχόλια
Στα κακοτράχαλα τα βουνά: Είναι ένα τραγούδι το οποίο αναφέρεται στην ελληνική ταυτότητα, όπως αυτή αναδείχθηκε μέσα από την Ιστορία και την παράδοσή μας. Κακοτράχαλα βουνά ο τόπος μας. Όχι απέραντες πεδιάδες και εύφορες, ούτε τροπική βλάστηση, ούτε πολύ νερό, αλλά ξηρασία, άνυδρον, και την ίδια στιγμή τόποι γενναιότητας και καρδιάς, όπου είχαν τα λημέρια τους οι κλέφτες στην Τουρκοκρατία, όπως επίσης και όσοι δεν ήθελαν κατά μέτωπο επιθέσεις εναντίον των εχθρών, γιατί ένιωθαν το αριθμητικό τους μειονέκτημα. Αυτό δεν τους έκανε να έχουν χάσει εκ των προτέρων στον αγώνα τους. Ήθελε εξυπνάδα, λεβεντιά και αξιοποίηση κάθε δυνατότητας και αυτό κάναμε οι Έλληνες. Τα βουνά συμβολίζουν την ελευθερία και τον αγώνα.
χορεύουν: τρεις εμβληματικές μορφές της Ιστορίας μας χορεύουν, δηλαδή δείχνουν τη χαρά της ελευθερίας, το ανυπότακτο και τη χαρά της ζωής. Ο Νικηφόρος μπορεί να είναι ο Νικηφόρος Φωκάς, ένας αυτοκράτορας αληθινό παλληκάρι, ο οποίος ελευθέρωσε την Κρήτη από τους Άραβες και έδωσε ζωή στην αυτοκρατορία, βάζοντας τα θεμέλια για την ακμή στα χρόνια του Βασιλείου του Β΄ του Βουλγαροκτόνου (10ος αιώνας). Ο Διγενής είναι ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, εκείνος που που υπερασπίστηκε τα σύνορα του Ελληνισμού και της αυτοκρατορίας από κάθε επιβουλή των Αράβων μουσουλμάνων, όντας ακατανίκητος και μόνο ο Χάρος τον νίκησε. Είναι ο ανώνυμος Έλληνας, ο οποίος έδωσε και δίνει τη ψυχή του για την πατρίδα και την ελευθερία. Ο γιος της Άννας της Κομνηνής είναι ο γιος μιας πριγκίπισσας- αυτοκράτειρας η οποί έμεινε στην Ιστορία για την μόρφωση, την καταγραφή του τρόπου με τον οποίο ο πατέρας της αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός διοίκησε και κράτησε σε ακμή την αυτοκρατορία (τέλος 10ου – αρχές 11ου αιώνα) στο βιβλίο Αλεξιάδα, την περηφάνια για την αρχαιοελληνική καταγωγή της και την συνέχεια του Ελληνισμού. Ο Νικηταράς είναι ο σπουδαίος ήρωας της Επανάστασης του 1821, ο οποίος ονομάστηκε « Τουρκοφάγος» και ο οποίος έζησε με αξιοπρέπεια, χωρίς να πλουτίσει μετά τον Αγώνα, με κριτήριο το ότι βοήθησε την πατρίδα. Παρέμεινε πάντα πιστός σ’ αυτήν.
φλούδα γης: δεν είναι ο τόπος μας μεγάλος. Μα με την ευλογία του Χριστού και της πίστης οι Έλληνες παλεύουμε να γλιτώσουμε την φλούδα από το τσακάλι, δηλαδή από τους ύπουλους εχθρούς, αλλά και την αρκούδα, δηλαδή τους ισχυρούς, εκείνους που με την δύναμη και την εξουσία τους θέλουν να μας υποτάξουν. Ο Ελληνισμός παρέμεινε ζωντανός μέσα από ρήξεις και συγκρούσεις. Χαρακτηριστικό του Έλληνα η υπερνίκηση του φόβου.
το πανηγύρι κρατάει χρόνια: ο αγώνας των Ελλήνων είναι πανηγύρι. Η πατρίδα δίνει χαρά και νικά τον φόβο του θανάτου, ό,τι κι αν γίνει. Η σχέση μας με την πατρίδα ήταν σχέση ζωής. Πάντοτε οι Έλληνες πετυχαίναμε το ανέφικτο, από τους Περσικούς πολέμους , στην Τουρκοκρατία,το ΄40 όπου μεναμε όρθιοι χάρις στην πίστη, την ανδρεία και την δίψα για ελευθερία
κριτής κι αφέντης: . Δεν είχαμε ποτέ οι Έλληνες γαλαζοαίματους, αριστοκράτες που να αποδεχόμαστε ως ανώτερους. . Είναι η δημοκρατία που ξεκινά από τα αρχαία χρόνια και που χαρακτηρίζει τον Ελληνισμό.
.
