Τι είναι η μετοχή;

Η μετοχή είναι ένας τύπος του ρήματος που:

α) μας δείχνει τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αυτό που περιγράφει το ρήμα, π.χ.

Η Νίκη ήρθε κλαίγοντας, ενώ η Ελένη ήρθε γελώντας (πώς ήρθαν η Νίκη και η Ελένη;)

β) δίνει μια ιδιότητα σε ένα ουσιαστικό (όπως και το επίθετο),

π.χ. είμαι πολύ χαρούμενος, γιατί ήρθε η αγαπημένη μου Ελένη.

 

Άρα, η μετοχή είναι και ρήμα και επίθετο· άλλωστε η λέξη μετοχή αυτό σημαίνει, ότι δηλαδή μετέχει και στο ρήμα και στο επίθετο.

 

Στη νέα ελληνική γλώσσα έχουμε τρεις μετοχές:

α. Η μετοχή του ενεστώτα της ενεργητικής φ. που έχει κατάληξη -οντας ή -ώντας και είναι άκλιτη, π.χ.

Η Νίκη ήρθε κλαίγοντας, ενώ η Ελένη ήρθε γελώντας

β. Η μετοχή του ενεστώτα της παθητικής φ. που κλίνεται ως επίθετο σε όλες τις πτώσεις και στα τρία γένη και έχει τις εξής καταλήξεις

-άμενος, -άμενη, -άμενο, π.χ.

τρεμάμενος,

υφιστάμενος, υφιστάμενη, υφιστάμενο (από την αρχαία ελληνική)

-όμενος, -όμενη, -όμενο, π.χ.

διαμαρτυρόμενος, διαμαρτυρόμενη, διαμαρτυρόμενο,

εργαζόμενος, εργαζόμενη, εργαζόμενο

-ούμενος, ούμενη, -ούμενο, π.χ.

κρατούμενος, κρατούμενη, κρατούμενο,

αμφισβητούμενος, αμφισβητούμενη, αμφισβητούμενο

-ώμενος, -ώμενη, -ώμενο (κυρίως από την αρχαία ελληνική) π.χ.

τιμώμενος, τιμώμενη, τιμώμενο

Ορθογραφία των μετοχών

 Οι μετοχές του παθητικού παρακειμένου που τελειώνουν σε -μένος, -μένη, -μένο κανονικά γράφονται με ένα μ

π.χ. ιδρύω > ιδρυμένος, λύνω > λυμένος, καίω > καμένος.

Γράφονται με δύο μμ όταν το ρήμα από το οποίο προέρχονται είναι ρήμα της α' συζυγίας (π.χ. γράφω) και έχει χαρακτήρα π, β, φ (πτ, φτ). Μπορείς να δεις παρακάτω όλα τα ρήματα που γράφονται στον παρακείμενο με δύο μμ

 

Με χαρακτήρα π
εγκαταλείπω, επιτρέπω	εγκαταλειμμένος, επιτετραμμένος (λογ.)
Με χαρακτήρα β
ανάβω,  κλέβω, κόβω, κρύβω, ράβω, σκάβω, σκύβω, στρίβω, στύβω, τρίβω, θλίβω	αναμμένος,  κλεμμένος, κομμένος, κρυμμένος, ραμμένος, σκαμμένος, σκυμμένος, στριμμένος, στυμμένος, τριμμένος, θλιμμένος
Με χαρακτήρα φ
αλείφ(β)ω, βάφω, γράφω, γλείφω, γλύφω, στρέφω, θρέφω	αλειμμένος, βαμμένος, γραμμένος, γλειμμένος, γλυμμένος, στραμμένος, θρεμμένος
Με χαρακτήρα πτ
απορρίπτω, αποκόπτω, βλάπτω, καλύπτω, συνάπτω	απορριμμένος (απορρίμματα), αποκομμένος, βλαμμένος, καλυμμένος, συνημμένος

 

Ασκήσεις

Πήρε μερικά από τα κομ  μμένα ξύλα και τα έριξε πάνω στα αναμ  μμένα κάρβουνα. Ήταν πολύ χαρούμ  μμενη.Οι τοίχοι των σπιτιών είναι λερωμ  μμένοι και γραμ  μμένοι με συνθήματα.Στη συνέχεια θα ρίξετε πάνω στις τις κομ  μμένες πατάτες το τριμ  μμένο τυρί, το στυμ  μμένο λεμόνι.

1. Η μετοχή του ενεστώτα της ενεργητικής φωνής, όπως είπαμε, έχει κατάληξη [ontas].

● Γράφεται -οντας όταν η μετοχή δεν τονίζεται στο [o] και προέρχεται από ρήμα α' συζυγίας, π.χ.

γράφω - γράφοντας, διαβάζω - διαβάζοντας, παίζω - παίζοντας, ακούω - ακούοντας

● Γράφεται -ώντας όταν η μετοχή τονίζεται στο [ο] και προέρχεται από ρήμα β' συζυγίας, π.χ.

μιλώ - μιλώντας, γελώ - γελώντας, θεωρώ - θεωρώντας, παρατηρώ - παρατηρώντας

 

2. Η μετοχή του παθητικού ενεστώτα ή του παθητικού παρακείμενου σε [omenos]

● Γράφεται -όμενος όταν η μετοχή τονίζεται στο [ο], π.χ.

εργάζομαι - εργαζόμενος,

λέγω - λέγομαι - λεγόμενος,

έρχομαι - ερχόμενος

● Γράφεται -ωμενος όταν η μετοχή δεν τονίζεται στο [ο], π.χ.

ξηλώνομαι - ξηλωμένος,

διορθώνομαι - διορθωμένος,

λέγω - λέγομαι - ειπωμένος

Εξαίρεση: Μερικές μετοχές που προέρχονται από λόγια ρήματα της β' συζυγίας δεν ακολουθούν τον κανόνα και γράφονται με ώ, π.χ.

τιμώ - τιμώμενος,

προσδοκώ - προσδοκώμενο

1821: Η Επανάσταση εξαπλώνεται

 

Για να αντιμετωπίσει την Επανάσταση στο ξεκίνημά της, ο αρχηγός του οθωμανικού στρατού, Χουρσίτ πασάς, τον Απρίλιο του 1821 έστειλε εναντίον των επαναστατών τον στρατηγό του Ομέρ Βρυώνη.

• Οι οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδας, Αθανάσιος Διάκος, Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης, προσπάθησαν να αμυνθούν συντονισμένα στις δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη. Μετά τη σφοδρή επίθεση που δέχτηκαν οι Έλληνες από το στράτευμα του Ομέρ Βρυώνη το σώμα του Δυοβουνιώτη υποχώρησε μπροστά στην τεράστια δύναμη του εχθρικού πεζικού και ιππικού, ενώ το σώμα του Πανουργιά αναγκάστηκε μετά από αρκετή αντίσταση να καμφθεί και να υποχωρήσει, ιδίως μετά το σοβαρό τραυματισμό του ίδιου του Πανουργιά που μαχόταν στη πρώτη γραμμή. Η αντίσταση όμως στην Αλαμάνα, εναντίον των ανδρών του Κιοσέ Μεχμέτ, εξακολουθούσε.Ο Διάκος, βλέποντας ότι λιγόστευε η δύναμη των μαχητών πάνω στη γέφυρα, έτρεξε σε βοήθεια.Βλέποντας οι άνδρες του Διάκου, που ήταν πια 50  ή 10 ότι δεν ωφελούσε πλέον η παραπέρα αντίσταση, προσπάθησαν να τον πείσουν να υποχωρήσουν. Αυτός όμως συνέχισε απτόητος να πολεμάει και τελικά τραυματίστηκε και συνελήφθη.

Ο Αθανάσιος Διάκος είχε πληγωθεί στον ώμο και το γιαταγάνι του είχε σπάσει κατά τη μάχη.

 Στη Λαμία όπου μεταφέρθηκε εξέπληξε τους πασάδες με το θάρρος του, μάλιστα ο Ομέρ Βρυώνης εντυπωσιάστηκε τόσο που θέλησε να τον προσλάβει στην υπηρεσία του και του έταξε να τον κάνει αξιωματικό στο στρατό του. Ο Διάκος αρνήθηκε απαντώντας: 

"Ούτε σε δουλεύω πασά, ούτε σ' ωφελώ κι αν σε δουλέψω".Ο Βρυώνης τότε προσφέρθηκε να του σώσει τη ζωή αν αλλαξοπιστούσε και ασπαζόταν το Ισλάμ. Ο Διάκος απάντησε:

«Πάτε κι εσείς στην πίστη σας μουρτάτες, να χαθείτε. Εγώ γραικός εγεννήθηκα, γραικός θελ' να αποθάνω!» 

Τότε ο Βρυώνης τον απείλησε πως θα τον εξοντώσει, αλλά ο γενναίος Διάκος απάντησε πάλι: 

"Η Ελλάς έχει πολλούς Διάκους".

Στην μάχη της Αλαμάνας (24 Απριλίου) οι Τούρκοι σκότωσαν όλους τους άντρες της ομάδας του Αθανάσιου Διάκου. Τον ίδιο τον Διάκο τον θανάτωσαν με φρικτό θάνατο.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Αν και στη μάχη της Αλαμάνας(Σπερχειού).  οι Έλληνες δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τους Τούρκους, η πεισματική αντίστασή τους και ιδίως ο μαρτυρικός και ηρωικός θάνατος του Αθανάσιου Διάκου έδωσε δύναμη στους Έλληνες να συνεχίσουν τον αγώνα και έπλασε έναν από τους πρώτους ηρωικούς θρύλους της Ελληνικής Επανάστασης.

Η κοντινή τοποθεσία με τις Θερμοπύλες και η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων και του Διάκου, σαφώς αριθμητικά λιγότερων των Τούρκων, φέρνει μάλιστα παραλληλισμό με την ιδιαίτερα γνωστή μάχη των Σπαρτιατών υπό τον Λεωνίδα ενάντια τους Πέρσες

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΒΑΛΤΕΤΣΙ (12-13 Μαΐου 1821) 

Η Μάχη στο Βαλτέτσι  

 Η πρώτη σπουδαία νίκη της Ελληνικής Επανάστασης – Η Τρίπολη θα πέσει 4 μήνες μετά

 Αντίπαλες δυνάμεις : Οθωμανοί, με ένοπλο σώμα 12.000 ανδρών  και κανόνια.

 Επαναστατημένοι Έλληνες 2.800 άνδρες με ελλιπή οπλισμό και μαχητική ικανότητα.

     Το δίλημμα στην έναρξή της Επανάστασης ήταν πρώτα αν προηγηθεί η κατάληψη των περιφερειακών κάστρων ή έπρεπε να δοθεί προτεραιότητα στην άλωση του κάστρου της οθωμανικής πρωτεύουσας του Μοριά, της Τριπολιτσάς. Η στρατηγική ιδιοφυία του Κολοκοτρώνη επέβαλε τελικά τη δεύτερη επιλογή.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, που πρόσφατα είχε οριστεί αρχιστράτηγος των στρατευμάτων της Καρύταινας, φρόντιζε για τον συντονισμό των ελληνικών σωμάτων και για τις θέσεις που έπρεπε να λάβουν, ώστε να διασφαλίσει την δυνατότητα αλληλοβοήθειας σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης σε ένα από αυτά. Η θέση του Βαλτετσίου ήταν την στιγμή εκείνη σημαντική . 

.

Ο «Γέρος του Μωριά» καταφέρνει με μεγάλη δυσκολία να επιβάλει το στρατηγικό του σχέδιο στους άλλους οπλαρχηγούς. Καθημερινά πηγαινοέρχεται σε όλα τα στρατόπεδα για να επιλύει τυχόν προβλήματα και για να εμψυχώνει τους πολεμιστές. Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από τα απομνημονεύματά του «Εκοιμόμουν εις το Βαλτέτσι, εγευμάτιζα στην Πιάνα και εδείπναγα εις το Χρυσοβίτσι».Ακολούθως ο Κολοκοτρώνης τοποθέτησε σκοπιές στα γύρω υψώματα και με το σύστημα των αρχαίων φρυκτωριών (φωτιά με καπνό), φρόντισε να επικοινωνούν τα τρία στρατόπεδα μεταξύ τους (Βαλτέτσι, Πιάνα, Χρυσοβίτσι), έτσι ώστε να γνωρίζουν που κατευθύνεται ο εχθρός. Ο Γέρος του Μοριά, ψυχή και νους της επιχείρησης, επιτηρούσε τα πάντα.
    Οι Oθωμανοί αντιλαμβάνονται αμέσως την στρατηγική σημασία του Βαλτετσίου και κινούνται επιθετικά προς αυτή την τοποθεσία. Ο Κεχαγιάμπεης πληροφορήθηκε την ανασύσταση του στρατοπέδου στο Βαλτέτσι από έναν προδότη από τα Τσιπιανά, που μετέφερε τα γράμματα μεταξύ των στρατοπέδων της Πιάνας και των Μύλων του Άργους. Ο προδότης αποκαλύφθηκε και οδηγήθηκε στον Κολοκοτρώνη, στον οποίο ομολόγησε την προδοσία.

Τα τουρκικά στρατιωτικά σώματα

Πριν ακόμη χαράξει και φανεί το πρώτο φως της ημέρας (περίπου 5.30΄ ήταν το χάραμα)  οι Τούρκοι της Τριπολιτσάς άρχισαν να βγαίνουν από το κάστρο σε τέσσερις κολώνες και βάδισαν δυτικά προς το Βαλτέτσι, στο οποίο έφθασε περίπου στις 8 το πρωί .Απλώθηκε ανατολικά και βορειοανατολικά του χωριού. Θα προσέβαλλε τα οχυρώματα των Ελλήνων και θα εμπόδιζε βοήθεια από το Χρυσοβίτσι και την Πιάνα.

Ο Ρουμπής,αρχηγός των Τούρκων, αρχικά ζήτησε από τους υπερασπιστές των οχυρωμάτων να παραδώσουν τα όπλα, υποσχόμενος αμνηστία. Οι Έλληνες απάντησαν με γέλωτες και ζήτησαν και αυτοί από τους αντιπάλους τους να παραδώσουν τα όπλα, υποσχόμενοι να τους μεταφέρουν σε όποιο μέρος ήθελαν εκτός του Μοριά.

 Τα κλειστά ταμπούρια των Ελλήνων κρατούσαν ηρωικά, προκαλώντας σοβαρές απώλειες στους πολιορκητές τους. Οι Έλληνες έμεναν κλεισμένοι στα ταμπούρια τους και πολεμούσαν, ενώ οι Τούρκοι είχαν εισχωρήσει μέσα στο χωριό και κυκλοφορούσαν ελεύθεροι.

Ταμπούρια του Κολοκοτρώνη

Πριν σκοτεινιάσει ο Κολοκοτρώνης ανέβηκε σε μια ραχούλα και φώναξε με τη βροντώδη φωνή του στον Μητροπέτροβα, για να ακούσουν οι Έλληνες και αναθαρρήσουν και να φοβηθούν οι Τούρκοι: «Μπάρμπα Μήτρο, έρχεται ο Κολοκοτρώνης με 10.000, έρχεται και ο Πετρόμπεης με όλους τους Μανιάτες».

Όταν άρχισε να σκοτεινιάζει ο Κολοκοτρώνης με τον Πλαπούτα συγκέντρωσαν σε ένα βαθούλωμα του εδάφους, για να μη φαίνονται, από τα σώματά τους 60 άνδρες, τους πιο γενναίους. Όταν δόθηκε το σύνθημα, έγινε έφοδος και απώθησαν τους Τούρκους και μπήκαν στο χωριό. Εκεί έδωσαν στους κλεισμένους στα ταμπούρια πυρομαχικά και τροφές.

Η μάχη συνεχίστηκε μέχρι αργά τη νύχτα, χωρίς να υποχωρεί καμία πλευρά. Τα μεσάνυχτα έφτασαν στο Καλογεροβούνι Έλληνες αγωνιστές από τα Βέρβενα και τα ξημερώματα άλλοι 400.

Την αυγή της 13ης Μαΐου ο Κεχαγιάς έφερε τα κανόνια απέναντι από τα ανατολικά ταμπούρια και προσπαθούσε να χτυπήσει το ταμπούρι του Ηλία Μαυρομιχάλη, δηλαδή το Χωματοβούνι. Δεν μπορούσαν όμως οι κανονιέρηδες να πετύχουν τον στόχο τους και, αν οι μπάλες έπεφταν χαμηλότερα χτυπούσαν τους Τούρκους που πολιορκούσαν τα οχυρώματα, και αν περνούσαν πάνω από το ταμπούρι, χτυπούσαν τις θέσεις τον Ρουμπή.

Μετά από 23 ώρες γενναίας μάχης και από τις δύο πλευρές ο Κεχαγιάμπεης διέταξε υποχώρηση.Οι Οθωμανοί σκοποί στο Καλογεροβούνι είχαν δει να έρχεται από τα Βέρβενα ο Νικηταράς, ο Ιωάννης Κολοκοτρώνης και άλλοι.

«Σταθῆτε, Περσιάνοι νὰ πολεμήσωμεν!»
η κραυγή του Νικηταρά κατά την υποχώρηση των Οθωμανών στις 13 Μαΐου 1821.

Οι κλεισμένοι στα ταμπούρια Έλληνες, και κυρίως το σώμα του Πλαπούτα, κυνήγησαν τους Οθωμανούς προκαλώντας τους τέτοια φθορά που τράπηκαν σε άτακτη υποχώρηση.

Η μάχη υπήρξε καθοριστική για το ηθικό των αντιμαχομένων. Οι Έλληνες, οι οποίοι πολέμησαν για πρώτη φορά κάτω από σωστή οργάνωση, πήραν θάρρος συνειδητοποιώντας την ανωτερότητά τους έναντι των Οθωμανών, ενώ οι δεύτεροι κατάλαβαν ότι η επανάσταση ήταν κάτι σοβαρότερο από μία απλή εξέγερση ολιγάριθμων Ελλήνων. Ο Κανέλλος Δεληγιάννης περιγράφει τη μάχη με τα παρακάτω λόγια:

Αυτή η ένδοξος νίκη ήταν η κρίσις της Ελληνικής Επαναστάσεως και εις αυτήν χρεωστείται η ανεξαρτησία της πατρίδος καθ' ότι ενεθάρρυνε και εμψύχωσε τους Έλληνας.

Απώλειες τουρκικής πλευράς: 300 στρατιώτες νεκροί και 500 τραυματίες.  Απώλειες ελληνικής πλευράς: 4 αγωνιστές νεκροί και 17 τραυματίες.  Το πολεμικό υλικό που πέφτει στα χέρια των Ελλήνων επαρκεί για τον εξοπλισμό 4.000 μαχητών. Η μάχη στο Βαλτέτσι αναπτερώνει το ηθικό των Ελλήνων και αποτελεί προπομπό για την άλωση της Τριπολιτσάς που ακολουθεί τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Η τέχνη της πέτρας και ο απελευθερωτικός Αγώνας του 1821

Τα «κλειστά ταμπούρια»

Τα «κλειστά ταμπούρια», στρατιωτική έμπνευση του Κολοκοτρώνη και  βασικό χαρακτηριστικό του επαναστατικού πολέμου, σώθηκαν ως τις μέρες μας.Η σχετιζόμενη με το κλειστό ταμπούρι τέχνη έκανε την εμφάνισή της στη μάχη του Βαλτετσίου (12 και 13 Μαΐου 1821) και εξελίχθηκε σε βασικό χαρακτηριστικό του επαναστατικού πολέμου.

Τα Τρίκορφα, οι βουνοκορφές του ανατολικού Μαινάλου στην Αρκαδία, όπου σώζονται ακόμα τα ίχνη από τα ταμπούρια του Κολοκοτρώνη, του Υψηλάντη και των άλλων επαναστατών του 1821, κηρύσσονται ιστορικός τόπος.