ΚΛΕΦΤΕΣ 
Στην διάρκεια της Τουρκοκρατίας κάποιοι
άνθρωποι αποφάσιζαν να καταφύγουν στα βουνά,
για να ζουν πιο ελεύθερη ζωή, μακριά από την
καταπίεση των Τούρκων.
Στην συνέχεια ακολουθούσαν τον δρόμο της
παρανομίας και γίνονταν κλέφτες.
Οι κλέφτες για να επιβιώνουν έκαναν επιδρομές
εναντίον των χωριών.
Επειδή οι επιδρομές τους στρέφονταν κυρίως
εναντίον των Τούρκων και των κοτζαμπάσηδων, με
τα χρόνια έγιναν αγαπητοί στον λαό. 
 Οι απλοί άνθρωποι θαύμαζαν την λεβεντιά και την παλικαριά τους και
 τους θεωρούσαν ήρωες, και αυτό φαίνεται από τα πολλά δημοτικά
 τραγούδια που τους εξυμνούν.
  Τα λημέρια τους (τα καταφύγιά τους) τα είχαν σε δύσβατα μέρη,
  Τα λημέρια τους (τα καταφύγιά τους) τα είχαν σε δύσβατα μέρη,
 για
 να μην τους ενοχλούν οι Τούρκοι.
  Ήταν οργανωμένοι σε μικρές ομάδες· η κάθε μία είχε τον δικό της
 καπετάνιο (αρχηγό) και το δικό της μπαϊράκι (σημαία). 
  Για λόγους ασφάλειας, συχνά αναγκάζονταν να αλλάζουν λημέρια.
 Για λόγους ασφάλειας, συχνά αναγκάζονταν να αλλάζουν λημέρια.
  Παντού τοποθετούσαν καραούλια (σκοπιές)
.
 Πολεμούσαν με γιουρούσια (αιφνιδιαστικές επιθέσεις), στήνοντας
 ενέδρες στους εχθρούς. Αυτός ο τρόπος πολέμου ονομάστηκε
 κλεφτοπόλεμος.
ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ 
 Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους
κλέφτες, οι Τούρκοι είχαν συστήσει ειδικά
στρατιωτικά σώματα, τους αρματολούς. Αυτοί αναλάμβαναν την
φύλαξη μιας περιοχής που ονομαζόταν αρματολίκι.
Συχνά, πολλοί αρματολοί εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και, μαζί με τους
στρατιώτες τους, πήγαιναν με το μέρος των κλεφτών.
Συχνό ήταν, επίσης, και το αντίστροφο: οι κλέφτες να γίνονται
αρματολοί για κάποιο διάστημα, και αργότερα να ξαναγίνονται κλέφτες.
Προκειμένου να αντιμετωπίσουν τους
κλέφτες, οι Τούρκοι είχαν συστήσει ειδικά
στρατιωτικά σώματα, τους αρματολούς. Αυτοί αναλάμβαναν την
φύλαξη μιας περιοχής που ονομαζόταν αρματολίκι.
Συχνά, πολλοί αρματολοί εγκατέλειπαν τις θέσεις τους και, μαζί με τους
στρατιώτες τους, πήγαιναν με το μέρος των κλεφτών.
Συχνό ήταν, επίσης, και το αντίστροφο: οι κλέφτες να γίνονται
αρματολοί για κάποιο διάστημα, και αργότερα να ξαναγίνονται κλέφτες.
 Φημισμένοι κλέφτες και αρματολοί, «κλεφταρματολοί» όπως
έγιναν γνωστοί με μία λέξη, ήταν ο  Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Νικηταράς, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Λάμπρος Τζαβέλλας, ο Κατσαντώνης, ο Νικοτσάρας, και πολλοί άλλοι. Οι Κλέφτες και οι Αρματολοί, οι «κλεφταρματολοί», με την δράση και τα κατορθώματά τους έδιναν κουράγιο στους ραγιάδες και, όταν ήρθε η ώρα του μεγάλου ξεσηκωμού, αποτέλεσαν τον πυρήνα των αγωνιστών της ελευθερίας. 
Σ’ Ανατολή και Δύση και Νότον και Βοριά  
για την πατρίδα όλοι να ‘χωμεν μία καρδιά
στην πίστη του καθένας ελεύθερος να ζει
στη δόξαν του πολέμου να τρέξωμεν μαζί
