Γαλλική Επανάσταση (1789

Η Ελευθερία οδηγεί τον Λαό 1789

  «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη»

Τον 18ο αιώνα τρεις ήταν οι κοινωνικές τάξεις που αποτελούσαν την γαλλική κοινωνία: οι ευγενείς (το 1,5% του πληθυσμού) και ο κλήρος (0,5% του πληθυσμού) από την μια, που είχαν μόνο δικαιώματα και δεν πλήρωναν καθόλου φόρο, και ο λαός (αστοί, εργάτες, χωρικοί: το υπόλοιπο 98%) που πλήρωνε όλους τους φόρους χωρίς να έχει δικαιώματα. Το 1789, μετά από έναν δύσκολο χειμώνα με κρύο και πείνα, ο λαός στην ύπαιθρο και τις πόλεις ξεσηκώθηκε και επαναστάτησε .

Η Γαλλική Επανάσταση πέρασε από τρία στάδια. 

Πρώτο στάδιο: Οι επαναστάτες κατάργησαν τα προνόμια των ευγενών,
μοίρασαν την εκκλησιαστική περιουσία στον λαό, και περιόρισαν την εξουσία τού βασιλιά στο ελάχιστο. Ψήφισαν την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η οποία εμπνεόταν από τις αξίες και τις αρχές του Διαφωτισμού. 

Αυτό το περιστατικό λαϊκής εξέγερσης ξεκίνησε από γυναίκες της αγοράς του Παρισιού, οι οποίες, το πρωί της 5ης Οκτωβρίου 1789, συγκεντρώθηκαν για να διαμαρτυρηθούν για την υψηλή τιμή και τη σπανιότητα του ψωμιού. Στη διαδήλωση σύντομα προσχώρησαν δημοκρατικοί επαναστάτεςΤο πλήθος των διαδηλωτριών, με την υποστήριξη των επαναστατών, επιτέθηκαν το οπλοστάσιο της πόλης για όπλα και πήγαν στο παλάτι των Βερσαλλιών στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ'. Την επόμενη μέρα, το πλήθος υποχρέωσε τον βασιλιά, την οικογένειά του και το μεγαλύτερο

μέρος της Συντακτικής να επιστρέψουν μαζί τους στο Παρίσι.

Το κύριο σύνθημά τους ήταν: «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη»

..δεύτερο στάδιο, .Οι ευγενείς, για να ανακτήσουν τα προνόμιά τους, ζήτησαν από τους Ευρωπαίους ηγεμόνες να επιτεθούν στους επαναστάτες ,δηλαδή στον ίδιο τον λαό τους. Το γεγονός αυτό εξόργισε τους επαναστάτες .Ο βασιλιάς, πολλοί ευγενείς που κατηγορήθηκαν ως εχθροί της Επανάστασης, εκτελέστηκαν από τους επαναστάτες

Στο τρίτο στάδιο, πήρε την εξουσία ο Ναπολέων Βοναπάρτης (Μ. Ναπολέων), ο οποίος κυβέρνησε δικτατορικά και έκανε πολέμους για πάνω από 20 χρόνια, εναντίον των γειτονικών κρατών. Οι πόλεμοι του Ναπολέοντα τελείωσαν με την ολοκληρωτική του ήττα στο Βατερλώ (1815).
 

Το ίδιο έτος, οι υπόλοιποι απολυταρχικοί ηγεμόνες της Ευρώπης συνεννοήθηκαν και ίδρυσαν την Ιερά Συμμαχία, προκειμένου να εμποδίσουν τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς να επηρεαστούν από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Η Γαλλική Επανάσταση  επηρέασε και άλλους λαούς, όπως τον ελληνικό που επαναστάτησε λίγα χρόνια αργότερα.

ΡΟΒΕΣΠΙΕΡΟΣ

Καταγόταν από φτωχική οικογένεια και παρά την πρόωρη απώλεια της μητέρας του, κατάφερε να σπουδάσει νομικά στο Παρίσι.

Από παιδί ήταν ιδιαίτερα φιλομαθής κι όπως γράφει ο αμερικανός ιστορικός Stanley Loomis:«Ασχολήθηκε επίμονα με την καλλιέργεια της σκέψης του […] Η μελέτη ήταν ο Θεός του».

Υπήρξε ο δικηγόρος των αδικημένων, έβαζε τις αρχές πριν από το προσωπικό κέρδος, πριν ακόμα κι από την προσωπική φιλία.

Σε ένα ποίημά του λέει ότι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε έναν δίκαιο άνθρωπο είναι να γνωρίσει το μίσος εκείνων για τους οποίους πρόσφερε την ζωή του.

Ο Ροβεσπιέρος ήταν οπαδός της γενικής και ισότιμης παιδείας όλου του λαού,  η οποία κρινόταν ως η απαραίτητη προϋπόθεση για ένα δημοκρατικό καθεστώς.

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Μέχρι τα τέλη του 18ου αιώνα, οι αποικίες που είχαν δημιουργήσει οι Άγγλοι στην Αμερική είχαν αναπτυχθεί αρκετά σε οικονομικό επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, οι άποικοι ήταν
υποχρεωμένοι να έχουν εμπορικές και οικονομικές σχέσεις μόνο με  την Αγγλία. 

Αυτό ήταν κάτι που τους προξενούσε μεγάλη δυσαρέσκεια. Όταν η Αγγλία το 1773, επειδή χρειαζόταν χρήματα, αύξησε πολύ την φορολογία στις αποικίες σε διάφορα προϊόντα, όπως το τσάι και την ζάχαρη, η δυσαρέσκειά τους κορυφώθηκε. Την νύχτα της 16ης Δεκεμβρίου 1773

οργισμένοι κάτοικοι της Βοστώνης, μεταμφιεσμένοι σε Ινδιάνους αχθοφόρους, πέταξαν στην θάλασσα το φορτίο του τσαγιού με το οποίο ήταν φορτωμένα τα αγγλικά καράβια . Μετά τα γεγονότα αυτά, ξέσπασε η Αμερικανική Επανάσταση. 

Δυόμισι χρόνια μετά, στις 4 Ιουλίου 1776, οι Αμερικανοί άποικοι διακήρυξαν επίσημα την ανεξαρτησία τους από την Αγγλία. Εκείνη την ημέρα δημιουργήθηκαν ο Η.Π.Α. (Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής). Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, βαθιά επηρεασμένη από τις αξίες του Διαφωτισμού, ανέφερε τα δικαιώματα της ζωής, της ελευθερίας και της ισότητας απέναντι στην εξουσία ως αδιαπραγμάτευτες ανθρώπινες αξίες.

Ο Διαφωτισμός - EΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Η μηχανή της λογικής

Στόχος: Να κατανοήσουμε τη σημασία της λογικής και της επιστήμης.

• Παίζουμε το παιχνίδι «Λογική ή δεισιδαιμονία;»

•  διαβάζω φράσεις:

  • «Αν βρέξει, φταίει η μάγισσα!»

  • «Η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο.»

  • «Πρέπει να υπακούμε χωρίς να ρωτάμε.»

  • «Να κάνουμε πείραμα για να μάθουμε!»

• Σηκώνουμε κάρτα “Φως” ή “Σκοτάδι” ανάλογα με το αν η φράση δείχνει γνώση ή προκατάληψη.
  🎯 Μαθαίνουμε τη βασική σκέψη του Διαφωτισμού.

📜 2. Οι φιλόσοφοι μιλούν

Στόχος: Να συνδέσουμε πρόσωπα – ιδέες – επιρροές.
Υλικά: καρτέλες με ονόματα και φράσεις.

Παράδειγμα καρτελών:

• «Βολταίρος» → «Θέλω ελευθερία λόγου!»

• «Ρουσσώ» → «Τα παιδιά μαθαίνουν από τη φύση!»

• «Λοκ» → «Όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή και στην ελευθερία!»

• «Μοντεσκιέ» → «Η εξουσία πρέπει να χωρίζεται!»

🧩 Δραστηριότητα: αντιστοιχούμε κάθε φιλόσοφο με τη φράση του και ζωγραφίζουμε ένα μικρό σύμβολο για την ιδέα του (π.χ. για τον Ρουσσώ ένα δέντρο, για τον Μοντεσκιέ μια ζυγαριά).
🎯 Εμπεδώνουμε τι πίστευε ποιος.

Αν ζούσε σήμερα...

Στόχος: Μεταφορά των ιδεών στο σήμερα.

• Χωριζόμαστε  σε ομάδες και απαντούμε σε μια ερώτηση:

  • Τι θα έλεγε ο Ρουσσώ για το σχολείο μας;

  • Ο Βολταίρος για τα social media;

  • Ο Μοντεσκιέ για τη δημοκρατία;

• Οι ομάδες γράφουν ή παίζουν μια μικρή σκηνή (2–3 ατάκες).

• 
  🎯 Κατανόηση ότι οι ιδέες του Διαφωτισμού ζουν ακόμη.

🎨 4. Η αφίσα των Δικαιωμάτων

Στόχος: Να συνδέσουμε  τον Διαφωτισμό με τη γέννηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

• Συζητούμε τι σημαίνει δικαίωμα (στη ζωή, στην ελευθερία, στη γνώμη).

• Φτιάχνουμε  ομαδικά μια αφίσα με τίτλο πζ “Φως για όλους”, όπου γράφουμε τα βασικά δικαιώματα και ζωγραφίζουμε σύμβολα ελευθερίας (φακός, βιβλίο, χέρια, φτερά…).
  🎯 Εμπεδώνουμε τον ρόλο του Διαφωτισμού στη δημιουργία των δημοκρατικών αξιών.

📚 6. Χάρτης γνώσης

Στόχος: Σύνδεση Διαφωτισμού – Επαναστάσεων.

• Σε μεγάλο χαρτόνι τοποθετούμε με χρώματα:

  • Τους φιλοσόφους στην Ευρώπη.

  • Τις ιδέες που ταξίδεψαν (με βέλη) προς την Αμερικανική , τη Γαλλική και την Ελληνικη  Επανάσταση.

  • 
    🎯 Οπτικοποιούμε ότι ο Διαφωτισμός άλλαξε ολόκληρο τον κόσμο.

Διαφωτισμός =

 ΠΙΣΤΗ ΣΤΟΝ ΟΡΘΟ ΛΟΓΟ

                          ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΠΡΟΛΗΨΕΩΝ ΚΑΙ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΩΝ

                                         ΑΡΧΕΣ 

                          ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ-ΙΣΟΤΗΤΑ-  ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Οι αλλαγές που συντελέστηκαν στην Ευρώπη με την Αναγέννηση, την Θρησκευτική Μεταρρύθμιση, τις Ανακαλύψεις και την πρόοδο των Φυσικών Επιστημών, εκφράστηκαν τον 17ο και 18ο αιώνα με το κίνημα του Διαφωτισμού. 

Οι διαφωτιστές αμφισβήτησαν τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις της εποχής τους, την εξουσία των ευγενών και τον θρησκευτικό σκοταδισμό που παρεμπόδιζαν την γνώση και την ελευθερία.

 Αντίθετα, τόνιζαν την ανάγκη του ανθρώπου να «φωτιστεί» μέσω της μόρφωσης. Πίστευαν πως ο άνθρωπος πρέπει να καλλιεργεί το πνεύμα του με την βοήθεια της λογικής και της επιστήμης. Εναντιώνονταν στην θανατική ποινή, τα βασανιστήρια, την δουλεία και τον πόλεμο. Ταυτόχρονα τάσσονταν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και ενάντια στην καταπίεση από τον βασιλιά και την Εκκλησία.

 Με το έργο τους προσπάθησαν να πείσουν τους ανθρώπους για την αναγκαιότητα της μόρφωσης, ώστε να μπορούν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. 

Πίστευαν πως όλοι οι άνθρωποι έχουν ορισμένα φυσικά δικαιώματα (ζωής, ιδιοκτησίας, ισότητας απέναντι στο νόμο, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης) και καμμιά εξουσία δεν έχει το δικαίωμα να τους τα στερεί. 

Ο Διαφωτισμός ξεκίνησε στην Αγγλία, αναπτύχθηκε όμως περισσότερο στην Γαλλία.

Σημαντικοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού και έργα τους που έμειναν στην ιστορία: 

Ζαν Ζακ Ρουσσώ -Το κοινωνικό συμβόλαιο,      Βολταίρος- Το παιδί της φύσης 

,Μοντεσκιέ - Το Πνεύμα των Νόμων ,                Τζoν Λοκ- Περί ιδιοκτησίας .

 Στην εποχή του Διαφωτισμού αναπτύχθηκαν οι φυσικές επιστήμες: 

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ανακάλυψε το αλεξικέραυνο. 

ΟΑλεσάντρο  Βόλτα κατασκεύασε την πρώτη μπαταρία. 

 Ο Νεύτων ανακάλυψε και συνέγραψε τους νόμους τής βαρύτητας. 

 Άρχισαν για πρώτη φορά να χρησιμοποιούνται τα εμβόλια.

 Αναπτύχθηκε η λογοτεχνία (“Ντάνιελ Ντεφόε: Ροβινσών Κρούσος”, “Τζόναθαν Σουίφτ : Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ”, 

αλλά και η μουσική (Βιβάλντι, Μπαχ, Μότσαρτ, κλπ.).

 Οι ιδέες του Διαφωτισμού συγκεντρώθηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα μεγάλο έργο με 33 τόμους που το έγραψαν πολλοί διαφωτιστές μαζί, για να παρουσιάσουν όλες τις νέες γνώσεις, τις νέες ιδέες και αντιλήψεις. Πρωτεργάτες εγκυκλοπαιδιστές ήταν ο Ντ’ Αλαμπέρ και ο Ντιντερό.

 Ο Κοπέρνικος "ανακάλυψε" το ηλιοκεντρικό σύστημα (ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο και οι πλανήτες περιφέρονται γύρω του-Αρίσταρχος). Ποιος όμως έθεσε για πρώτη φορά την ηλιοκεντρική θεωρία. Ήταν πράγματι ο Κοπέρνικος;

Tι έγραψε ο Κοπέρνικος

»Και, εδώ, αρχίζουν τα «περίεργα»: τη θεωρία του Αρίσταρχου τη γνώριζαν όχι μόνο οι αρχαίοι, αλλά και ο ίδιος ο Κοπέρνικος, που ήξερε άριστα ελληνικά. Στο χειρόγραφο του ονομαστού έργου του Περί περιφορών των ουρανίων σωμάτων (De revolutionibus orbium celestium), έγραφε:

“Ο Φιλόλαος [πυθαγόρειος φιλόσοφος του E’ αιώνα] πίστευε στην κίνηση της Γης… την ίδια άποψη είχε και ο Σάμιος Αρίσταρχος… όπως είχε σχολιασθεί και από τον Αριστοτέλη, ο οποίος όμως απέρριπτε αυτή τη θεωρία” (…)

»Ομως, στο χειρόγραφο που έδωσε στον εκδότη του για εκτύπωση, ο Κοπέρνικος αφαίρεσε δυο σελίδες – αυτές ακριβώς που μνημονεύουν την προδρομική ανακάλυψη του Αρίσταρχου!

»Πολλοί ιστορικοί της αστρονομίας προσπάθησαν να «λύσουν το μυστήριο» αυτής της… αυτολογοκρισίας. Ορισμένοι – όπως ο διεθνούς φήμης έλληνας αστρονόμος E. Αντωνιάδης – την απόδωσαν σε πρόθεση του Κοπέρνικου να «διαγράψει» τον αρχαίο πρόδρομό του και να θεωρηθεί αυτός επινοητής του ηλιοκεντρικού συστήματος. Οπως κι έγινε, άλλωστε.

«Αστρονόμος Κοπέρνικος: Συνομιλία με τον Θεό», ζωγραφικός πίνακας του Γιαν Ματέικο

Οι ιστορικοί

»Ετσι ή αλλιώς, οι περισσότεροι ιστορικοί δεν έχουν δισταγμούς για την πατρότητα της ηλιοκεντρικής θεωρίας. Το 1766 λ.χ., ο γάλλος Dutens έγραφε: “Είναι απορίας άξιον ότι το σύστημα αυτό, τόσο σαφώς διατυπωμένο από τους αρχαίους, πήρε το όνομα ενός νεότερου φιλοσόφου”.Ενώ ο καθηγητής της Ιστορίας των Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ George Sarton τονίζει: “Ο Αρίσταρχος είχε διατυπώσει αυτό που ονομάζουμε ‘Σύμπαν του Κοπέρνικου’ δεκαοχτώ αιώνες πριν από τον Κοπέρνικο’.

»Aυτά για την ιστορικο-επιστημονική αλήθεια – χωρίς, φυσικά, καμιά “προγονοπληξία” και καμιά διάθεση “μείωσης” του έργου του μεγάλου πολωνού αστρονόμου, έστω και αν η πράξη του – η αποσιώπηση του Αρίσταρχου – γεννάει πολλά ερωτηματικά.

»Βέβαιο είναι πως οι πρωτοποριακές θεωρίες του “πατέρα”-Αρίσταρχου δεν μπόρεσαν να επικρατήσουν στον καιρό τους, ενώ η επανάληψη και ανάπτυξή τους από τον “γιο”-Κοπέρνικο, έφεραν τη μεγάλη επανάσταση στην αστρονομία και τον ανάδειξαν σε ανάδοχο του συστήματος.

Σημαντικοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού και ρητά τους 

Ζαν Ζακ Ρουσσώ :Οι φορείς της εκτελεστικής εξουσίας δεν είναι αφέντες του λαού, μα υπάλληλοί του. Ο λαός πρέπει να μπορεί να τους διορίζει και να τους απολύει όποτε θέλει. Δεν υπάρχει θέμα να συμβληθούν με το λαό, πρέπει να τον υπακούσουν.

• Βολταίρος: Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος από τη στιγμή που το θελήσει να είναι.•
Αποφάσισα να είμαι ευτυχισμένος επειδή κάνει καλό στην υγεία.
Είναι τιμιότερο να κινδυνέψουμε για να σώσουμε έναν ένοχο, παρά να καταδικάσουμε έναν αθώο.

Μοντεσκιέ :Για να κάνεις μεγάλα πράγματα, δεν είναι ανάγκη να είσαι μεγαλοφυΐα. Δεν είναι ανάγκη να είσαι πάνω από τους άλλους ανθρώπους. Πρέπει να είσαι μαζί τους.
Η τυραννία ενός ηγεμόνα σε μια ολιγαρχία δεν είναι τόσο επικίνδυνη για το κοινό καλό όσο η απάθεια των πολιτών σε μια δημοκρατία.
«Δεν μπορεί κάτι να είναι απαραίτητα σωστό επειδή είναι νόμος. Πρέπει να είναι όμως νόμος, αν είναι το σωστό».
Τζoν Λοκ :Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με Βία.

Ζαν Ζακ Ρουσσώ 

Αιμίλιος,  λέγεται ένα έργο του διαφωτιστή Ζαν Ζακ Ρουσσώ που γράφτηκε το 1762.

Σε αυτό υποστήριξε ότι ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί σαν αυθεντία, αλλά χρειάζεται μόνο να θέτει ερωτήματα και να οδηγεί τον μαθητή στην ανακάλυψη των απαντήσεων.

Η διαπαιδαγώγησή του δεν πρέπει να υπακούει σε προσταγές, αυταρχική συμπεριφορά και ποινές αλλά να αποτελεί επακόλουθο «φυσικής τιμωρίας» ,να  είναι σε θέση  το παιδί να κατανοήσει τα λάθη του προκειμένου να μην τα  επαναλάβει στο μέλλον. Να γνωρίζει το παιδί μέσα από τις πράξεις τα όριά του, οικοδομώντας μια σχέση ελευθερίας και αυτοπειθαρχίας με τον δάσκαλό του.

Η σημαντικότερη για τον πολιτισμό παιδαγωγική αντίληψη του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ είναι:Δεν πρέπει ο μαθητής να είναι κλεισμένος μέσα σε ένα κτήριο για να μορφωθεί. Πρέπει να είναι σε επαφή με την φύση.

Γεωγραφικές Ανακαλύψεις

 

Τον 15 ο και 16 ο αιώνα το κλείσιμο των εμπορικών δρόμων διαμέσου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η ανάγκη για περισσότερα πλούτη και μεγαλύτερη δύναμη, σπρώχνει τους Ευρωπαίους βασιλιάδες να χρηματοδοτήσουν υπερατλαντικά ταξίδια, με σκοπό να βρεθεί ένας άλλος δρόμος για τις Ινδίες προκειμένου να προμηθεύονται πολύτιμα μέταλλα και μπαχαρικά που δεν υπήρχαν στην Ευρώπη, αλλά και να ανακαλύψουν νέα εδάφη για να επεκτείνουν τα όρια των κρατών τους. Στην πραγματοποίηση των ταξιδιών βοηθά και η πρόοδος της τεχνολογίας, με την τελειοποίηση των ναυτικών οργάνων (πυξίδα, αστρολάβος) καθώς και η ναυπήγηση πιο μοντέρνων πλοίων. Έτσι λοιπόν, τολμηροί θαλασσοπόροι ανακαλύπτουν καινούργιες ηπείρους, αποδεικνύουν την σφαιρικότητα της Γης και ανοίγουν νέους εμπορικούς δρόμους. 

• Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ ανακαλύπτει (1488) το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. 

• Ο Χριστόφορος Κολόμβος ανακαλύπτει (1492) την Αμερική. 

• Ο Βάσκο ντα Γκάμα είναι ο πρώτος που φτάνει (1498) μέχρι την Ινδία.

• Ο Μαγγελάνος πραγματοποιεί πρώτος τον περίπλου της Γης (1519-1522). 

Η ανάπτυξη του εμπορίου αλλά και τα πολύτιμα μέταλλα που φτάνουν στην Ευρώπη από τις νέες χώρες που ανακαλύπτονται, βοηθούν στην δημιουργία καινούργιων ισχυρών κρατών (Πορτογαλία, Ισπανία, Αγγλία, Γαλλία, κλπ.) και οδηγούν στην ανάπτυξη του καπιταλισμού.1

 
   Στην ζωή των Ευρωπαίων μπαίνουν νέα είδη διατροφής (ντομάτες, πατάτες, κακάο, βανίλια) και νέες συνήθειες (καπνός, καφές). Από την άλλη, οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι κατακτούν με βία τις περιοχές που ανακαλύπτουν και εκμεταλλεύονται τους κατοίκους τους με τον πιο σκληρό τρόπο. Σημαντικοί πολιτισμοί καταστρέφονται και εκατομμύρια άνθρωποι μετατρέπονται σε δούλους. 

Η οικονομική ανάπτυξη των Ευρωπαίων βασίζεται στην υποδούλωση άλλων λαών. Πολλά προβλήματα, τα οποία μάς απασχολούν μέχρι σήμερα, όπως είναι η φτώχεια των χωρών της Αφρικής και της Ασίας, οι διάφορες πολεμικές συγκρούσεις μεταξύ των λαών τους και η μετανάστευση, έχουν –λιγότερο ή περισσότερο– τις ρίζες τους στην αποικιοκρατική  συμπεριφορά των Ευρωπαίων. Παρόμοια καταπίεση,όμως, εκείνα τα χρόνια υπάρχει και στο εσωτερικό της Ευρώπης: Παντού σχεδόν επικρατεί απόλυτη μοναρχία και τα ευρωπαϊκά κράτη κάνουν συχνούς και αιματηρούς πολέμους μεταξύ τους.

1 -καπιταλισμός

• (πολιτική) το πολιτικό και οικονομικό σύστημα όπου βασικό οικονομικό παράγοντα αποτελεί το ιδιωτικό κεφάλαιο. 

ΕΠΙΛΕΓΩ   ΜΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΩ ΣΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΟΥ

Ισπανοί κατακτητές 

Τον Αύγουστο του 1492 ο Κολόμβος σαλπάρει από την Ισπανία με τρία πλοία με σκοπό να κάνει τον γύρο του κόσμου και να αποδείξει την άποψη που ολοένα και περισσότερο κέρδιζε έδαφος ότι η γη είναι σφαιρική. Επί εβδομάδες έπλεε προς την Δύση και όταν τον Οκτώβριο του 1492 αντίκρισε μία λωρίδα στεριάς θεώρησε ότι είχε φτάσει στην Ινδία. Χάρτες δεν υπήρχαν, την απόσταση δεν την γνώριζαν οπότε έχουμε την γνωστή ιστορία με τους κατοίκους που ονόμασε Ινδιάνους κλπ. Η Αμερική πήρε το όνομά της από τον Ιταλό εξερευνητή Αμέριγκο Βεσπούτσι , επειδή απέδειξε ότι ο Νέος Κόσμος δεν ήταν μέρος  της Ινδίας, αλλά μια ξεχωριστή ήπειρος.

Διαβάζοντας το ημερολόγιο του ίδιου του Κολόμβου μαθαίνουμε ότι οι ντόπιοι ήταν ιδιαίτερα φιλόξενοι και ευγενικοί. Δεν είχαν όπλα, και η καθημερινή τους ζωή ήταν γεμάτη από γαλήνη. Πουθενά στο νησί δεν βρήκε φυλακές. Αυτό που μέσα από το ημερολόγιο του Κολόμβου προκύπτει είναι το πόσο εύκολα οι άνθρωποι αυτοί εμπιστεύθηκαν τον Κολόμβο και τους άνδρες του. Τους παρείχαν τρόφιμα και στέγη ενώ τους βοήθησαν να επισκευάσουν τις ζημιές στα πλοία τους από το ταξίδι.

Ο Κολόμβος τους αντάμειψε με τον σκληρότερο τρόπο για την φιλοξενία τους. Εκμεταλλευόμενος την ευγένεια και την εργατικότητά τους συνέλαβε αρκετούς από τους άντρες σαν σκλάβους.

Αναγέννηση για παιδιά

 ισότητα, δικαιοσύνη,  μόρφωση, ελευθερία...

 

Η Σχολή των Αθηνών του Ραφαήλ
φιλοσόφοι όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και ο Σωκράτης

Στις πόλεις της βόρειας Ιταλίας, από τον 14ο αιώνα και μετά, οι καλλιτέχνες και γενικά οι λόγιοι (οι άνθρωποι του πνεύματος) άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον για τον αρχαίο ελληνικό  πολιτισμό. Με την βοήθεια και την χρηματοδότηση των ηγεμόνων (που από τις σταυροφορίες και το εμπόριο είχαν αποκτήσει μεγάλο πλούτο) ξεκίνησαν να αναζητούν σε βιβλιοθήκες μοναστηριών καθώς και σε εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αυθεντικά κείμενα της κλασικής αρχαιότητας.

 Έτσι, στα μέσα του 14ου αιώνα ξεκίνησε από την Φλωρεντία μία πνευματική και πολιτιστική κίνηση, η οποία στους επόμενους δυο αιώνες διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η κίνηση αυτή ονομάστηκε Αναγέννηση, επειδή η Ευρώπη έμοιαζε να ξαναγεννιέται από το σκοτάδι των προηγούμενων αιώνων. Την εποχή εκείνη αναπτύχθηκαν πολύ οι τέχνες (όπως η ζωγραφική, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική), οι επιστήμες (αστρονομία, μαθηματικά, ιατρική, κλπ.) και οι ανθρωπιστικές σπουδές (φιλοσοφία, θεολογία). 

Αυτή η πνευματική άνθηση οδήγησε στο κίνημα του Ουμανισμού (Ανθρωπισμού), το οποίο έδινε μεγάλη αξία στον άνθρωπο και τις δυνατότητές του. Η διάδοση των ιδεών του Ουμανισμού διευκολύνθηκε πολύ από την εφεύρεση της τυπογραφίας το 1448* , από τον Ιωάννη Γουτεμβέργιο.

 Η γνώση, που μέχρι τότε ήταν προνόμιο μόνο των ευγενών και του κλήρου, άρχισε να διαδίδεται σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι να έρχονται σε επαφή με τις καινούργιες ιδέες, οι οποίες έδιναν βάρος στην ισότητα, την δικαιοσύνη, την μόρφωση και την ελευθερία. 

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, οι Έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν στην Δυτική Ευρώπη συνέβαλαν με την μόρφωσή τους στην εξάπλωση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ** στην Δυτική Ευρώπη. 

Την περίοδο της Αναγέννησης όμως δεν υπήρχε μόνο άνθηση του πολιτισμού. Η θρησκευτική και πολιτική εξουσία της Ευρώπης αντέδρασε απέναντι στην διάδοση των νέων ανθρωπιστικών ιδεών, προσπαθώντας να κρατήσει τους ανθρώπους καταπιεσμένους και φοβισμένους. Στους πρώτους αιώνες της η Αναγέννηση χαρακτηρίζεται από το κυνήγι “μαγισσών”(γυναικών που τολμούσαν να υψώσουν την φωνή τους), αλλά και από την αγριότητα και τα βασανιστήρια της Ιεράς Εξέτασης, εξαιτίας των οποίων πάρα πολλοί άνθρωποι βρήκαν φρικτό θάνατο.

* Στην πραγματικότητα, η τυπογραφία είχε εφευρεθεί στην Κίνα πολύ παλαιότερα (το 1041), μόνο που η εφεύρεση τότε δεν είχε διαδοθεί στην Δύση. 

** Γραμματεία λέμε το σύνολο των έργων του γραπτού λόγου ενός λαού. 

Αρχιτεκτονική: Φίλιππος Μπρουνελέσκι (Ιταλία) 

Λογοτεχνία: Ουίλιαμ Σαίξπηρ (Αγγλία), Μιχαήλ Θερβάντες (Ισπανία) 

Φιλοσοφία: Έρασμος (Ολλανδία). Έδωσε μία δική του πρόταση για το πώς πρέπει να προφέρονται τα αρχαία ελληνικά.

 Επιστήμη: Γαλιλαίος (Ιταλία), Κοπέρνικος (Πολωνία). Υποστήριξαν το ηλιοκεντρικό σύστημα  του Αρίσταρχου (η Γη και οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον ήλιο). 

Θρησκεία: Μαρτίνος Λούθηρος (Γερμανία). Ίδρυσε την Προτεσταντική εκκλησία.

Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ

Η Αναγέννηση ήταν μια περίοδος στην ευρωπαϊκή ιστορία. Ξεκίνησε τον 14ο αιώνα, στα τέλη του Μεσαίωνα . Τελείωσε τον 15ο αιώνα, όταν ξεκίνησε η σύγχρονη εποχή.  Κατά την Αναγέννηση υπήρξε μια αναγέννηση του ενδιαφέροντος για την αρχαία Ελλάδα  . Οι Ευρωπαίοι της Αναγέννησης πήραν ιδέες από τους αρχαίους λαούς και ανέπτυξαν τις δικές τους. Έκαναν επίσης επιστημονικές ανακαλύψεις και δημιούργησαν σπουδαία τέχνη.

Το ξέρατε;

 Χελωνονιντζάκια πήραν το όνομά τους από καλλιτέχνες της Αναγέννησης.

Καθημερινή Ζωή

Ιστορία >> Αναγέννηση για παιδιά

Καθώς η Ευρώπη μεταμορφωνόταν από τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση, η καθημερινή ζωή του μέσου ανθρώπου άλλαξε επίσης. Οι άνθρωποι άρχισαν να απολαμβάνουν περισσότερες πολυτέλειες, ωραία ρούχα, εκλεκτότερα φαγητά και τις τέχνες. Υπήρχαν περισσότεροι τεχνίτες, τεχνίτες και έμποροι που εξελίχθηκαν σε μια μεσαία τάξη ανθρώπων που είχαν χρήματα, αλλά δεν ήταν ευγενείς ή βασιλικοί.

Μεσαιωνικά ρούχα από τον Paul Mercuri

Φυσικά, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούσαν να ζουν σκληρές ζωές γεμάτες δουλειά και μόχθο. Η καθημερινή ζωή του αγρότη και του χωρικού ήταν ως επί το πλείστον εργασία με ελάχιστες πιθανότητες να βελτιώσουν τη θέση τους.

Στέγαση

Το τυπικό σπίτι για έναν φτωχό αγρότη ήταν μια καλύβα ενός δωματίου, αλλά οι πλουσιότεροι έμποροι άρχισαν να ζουν σε μεγάλα σπίτια. Αυτά τα σπίτια θα ήταν σκοτεινά και κρύα σε σύγκριση με τα σημερινά σπίτια. Δεν είχαν τρεχούμενο νερό ή μπάνια. Πιθανότατα ήταν αρκετά δύσοσμα.

Φαγητό

Οι περισσότεροι άνθρωποι έτρωγαν ψωμί και σούπες με λαχανικά, αλλά οι πλούσιοι είχαν κάθε είδους ενδιαφέροντα και φανταχτερά γεύματα. Οι άνθρωποι γενικά έπιναν μπύρα ή κρασί με τα γεύματά τους, επειδή το νερό τους έκανε να αρρωστήσουν. Μπορείτε να πάτε εδώ για να μάθετε περισσότερα για το φαγητό της Αναγέννησης .

Ένδυση

Η ένδυση ήταν ένα σημαντικό σύμβολο κοινωνικής θέσης κατά την Αναγέννηση. Οι πλούσιοι ντύνονταν με φανταχτερά ρούχα. Οι άνδρες φορούσαν ένα στενό παλτό που ονομαζόταν γιλέκο και οι γυναίκες φορούσαν μακριά φορέματα. Μπορείτε να πάτε εδώ για να μάθετε περισσότερα για την ένδυση της Αναγέννησης .

Αναγέννηση

Ενδύματα

Ιστορία >> Αναγέννηση για παιδιά

Η μόδα και τα ρούχα ήταν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής της Αναγέννησης. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τους πλούσιους που χρησιμοποιούσαν τη μόδα για να επιδείξουν τον πλούτο και την επιτυχία τους. Ένας πλούσιος άνθρωπος είχε μια ποικιλία ρούχων φτιαγμένων από εκλεκτά υλικά, γούνες και μετάξια. Ένας χωρικός, από την άλλη πλευρά, συνήθως είχε μόνο 1 ή 2 σετ ρούχων.

Η οικογένεια Γκονζάγκα, του Αντρέα Μαντένια

Τι φορούσαν οι άνδρες;

Οι άνδρες φορούσαν πολύχρωμα καλσόν ή κάλτσες με πουκάμισο και παλτό. Το παλτό ήταν γενικά στενό και ονομαζόταν ζαμπόν. Συχνά φορούσαν και καπέλα.

Τι φορούσαν οι γυναίκες;

Οι γυναίκες φορούσαν μακριά φορέματα που είχαν γενικά ψηλή μέση και φουσκωτά μανίκια και ώμους. Οι πλούσιες γυναίκες φορούσαν περίτεχνα κοσμήματα από χρυσό και στολισμένα με ακριβά κοσμήματα όπως μαργαριτάρια και ζαφείρια. Μερικές φορές τα κεντήματα στα φορέματά τους χρησιμοποιούσαν χρυσό και ασημένιο νήμα.

Πορτρέτο μιας γυναίκας της Αναγέννησης,
Ραφαήλ, από τον Ραφαήλ

Τι γίνεται με τα χτενίσματα;

Τα χτενίσματα άλλαξαν κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης. Για τους άνδρες, τα μακριά και τα κοντά μαλλιά έμπαιναν και έφευγαν από τη μόδα. Το ίδιο ίσχυε και για τα γένια. Κατά καιρούς, τα κοντά κομμένα μαλλιά με μυτερά γένια ήταν δημοφιλή, ενώ άλλες φορές τα μακριά μαλλιά με ξυρισμένο πρόσωπο ήταν δημοφιλή.

Πορτρέτο μιας Κυρίας από τον Neroccio de' Landi
Τα ξανθά μαλλιά ήταν πολύ δημοφιλή.

Τα ξανθά μαλλιά θεωρούνταν ιδιαίτερα κομψά από τις γυναίκες.  Περούκες ή ψεύτικες τούφες από κίτρινο ή λευκό μετάξι ήταν επίσης δημοφιλείς.

Υπήρχαν κανόνες σχετικά με τα ρούχα;

Ανάλογα με το πού ζούσατε, υπήρχαν κάθε είδους νόμοι και κανόνες σχετικά με την ένδυση. Συχνά ψηφίζονταν νόμοι για να αποτρέψουν τις «κατώτερες» τάξεις από το να φορούν φανταχτερά ρούχα. Σε ορισμένες περιοχές μόνο οι ευγενείς επιτρεπόταν να φορούν γούνα.

Στην Αγγλία υπήρχε μια πολύ μεγάλη λίστα νόμων, που ονομάζονταν νόμοι περί πολυτελείας, που καθόριζαν ποιος μπορούσε να φορέσει τι είδους ρούχα. Ανάλογα με την κοινωνική σας θέση, μπορούσατε να φοράτε μόνο ρούχα ορισμένων χρωμάτων και υλικών.

Ενδιαφέροντα στοιχεία για τη μόδα της Αναγέννησης

• Οι άνθρωποι δεν ήταν πολύ καθαροί εκείνες τις εποχές. Σπάνια έκαναν μπάνιο και μπορεί να έπλεναν τα ρούχα τους μόνο μερικές φορές το χρόνο.
• Οι Εβραίοι συχνά αναγκάζονταν να φορούν συγκεκριμένα ρούχα για να αναγνωρίζονται ως Εβραίοι. Στη Βενετία, οι Εβραίοι άνδρες έπρεπε να φορούν έναν κίτρινο κύκλο στον ώμο τους και οι γυναίκες ένα κίτρινο μαντήλι.
• Η λευκή επιδερμίδα ήταν επιθυμητή για τις γυναίκες. Ως αποτέλεσμα, συχνά φορούσαν καπέλα ή πέπλα για να μην μαυρίζουν από τον ήλιο.

Θρησκεία

Η κύρια θρησκεία της Αναγεννησιακής Ευρώπης ήταν ο Χριστιανισμός και η κύρια εκκλησία ήταν η Καθολική Εκκλησία. Ωστόσο, υπήρξαν νέες ιδέες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, συμπεριλαμβανομένης μιας νέας χριστιανικής εκκλησίας που ονομαζόταν Προτεσταντισμός και μιας νέας φιλοσοφίας που ονομαζόταν Ουμανισμός. Ο Ουμανισμός ήταν σημαντικός για την Αναγέννηση επειδή έδινε αξίες στα ανθρώπινα επιτεύγματα και στη μελέτη της φύσης.

Ψυχαγωγία

Οι άνθρωποι κατά την Αναγέννηση απολάμβαναν κάθε είδους ψυχαγωγία. Πήγαιναν σε φεστιβάλ, αθλητικές εκδηλώσεις και έπαιζαν παιχνίδια όπως σκάκι , ντάμα και τάβλι. Ίσως το μεγαλύτερο γεγονός ήταν το καρναβάλι που λάμβανε χώρα πριν από τη Σαρακοστή κάθε χρόνο. Οι άνθρωποι έκαναν μεγάλα πάρτι και ντύνονταν με κοστούμια για τη Μεταμφίεση.
Χορός

Υπήρχαν δύο κύριοι τύποι χορών κατά την Αναγέννηση: οι χοροί της αυλής και οι χοροί της κάντρι. Οι χοροί της αυλής ήταν επίσημοι χοροί που εκτελούνταν από εκπαιδευμένους χορευτές. Οι χοροί της κάντρι ήταν χοροί στους οποίους μπορούσε να συμμετάσχει ο καθένας. Κάθε χορός είχε συγκεκριμένα βήματα και κινήσεις.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα βημάτων χορού της Αναγέννησης:

• Ευλάβεια - Αυτό ήταν ένα βήμα «χαιρετισμού» όπου οι χορευτές έστρεφαν ο ένας τον άλλον. Στη συνέχεια, έσερναν το αριστερό πόδι προς τα πίσω και λύγιζαν και τα δύο γόνατα για να υποκλιθούν στον άλλο χορευτή.
• Σαλταρέλο - Πρόκειται για ένα ζωηρό χορευτικό βήμα όπου ο χορευτής κάνει τρία βήματα μπροστά και μετά πηδάει.
• Παβάνε - Ένας αργός χορός με «περπάτημα» που έδινε στους χορευτές την ευκαιρία να επιδείξουν τα φανταχτερά ρούχα και τις στολές τους. Συνήθως ήταν ο πρώτος χορός της βραδιάς.
• Ιταλικό Διπλό ή Ντόπιο - Ένα βήμα όπου οι χορευτές έκαναν δύο κομψά βήματα μπροστά και μετά σηκώνονταν στις μύτες των ποδιών τους.

Ψώνια και Χρήματα

Οι άνθρωποι πήγαιναν για ψώνια στην αγορά της πόλης. Οι μικρότερες πόλεις είχαν συγκεκριμένες ημέρες αγοράς κατά τις οποίες οι τοπικοί έμποροι και τεχνίτες έφερναν τα προϊόντα τους στην πόλη προς πώληση. Το χρήμα δεν ήταν τόσο ρυθμιζόμενο όσο σήμερα. Κάθε μεγάλη πόλη είχε το δικό της νόμισμα και η αξία των νομισμάτων μπορούσε να αλλάζει σε τακτική βάση.

Παιδιά κατά την Αναγέννηση

Η Αναγέννηση ήταν μια εποχή μεγάλης αλλαγής στον τρόπο που αντιμετωπίζονταν τα παιδιά. Στην αρχή της Αναγέννησης, τα παιδιά αντιμετωπίζονταν σαν μικροί ενήλικες. Αναμενόταν να συμπεριφέρονται, να μιλάνε και να ντύνονται σαν ενήλικες. Μόλις μπορούσαν, αναμενόταν να αρχίσουν να εργάζονται. Γενικά δεν τα αγκαλιάζουν ούτε τα χαϊδεύουν.

Ωστόσο, καθώς οι άνθρωποι αποκτούσαν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και πλούτο κατά την Αναγέννηση, άρχισαν να φέρονται στα παιδιά τους διαφορετικά. Τα πλούσια παιδιά μερικές φορές φέρονταν με αγάπη και είχαν ελεύθερο χρόνο να παίξουν και να απολαύσουν την παιδική τους ηλικία.

Σχολείο Το

σχολείο ήταν κυρίως για τους πλούσιους. Ένα πλούσιο παιδί, ειδικά τα αγόρια, είτε φοιτούσε σε κολέγιο είτε είχε ιδιωτικό καθηγητή. Μάθαιναν κυρίως γραμματική και αριθμητική , αλλά κάποια σπούδαζαν φιλοσοφία, λατινικά και δημόσια ομιλία.

Ενδιαφέροντα στοιχεία για την καθημερινή ζωή στην Αναγέννηση

• Η μορφή χορού του μπαλέτου επινοήθηκε κατά την Ιταλική Αναγέννηση του 15ου και 16ου αιώνα.
• Μερικά από τα αγαπημένα φαγητά των ευγενών ήταν μεγάλα πουλιά όπως κύκνοι, παγώνια και ερωδιοί.
• Η μουσική και ο χορός ήταν μια δημοφιλής μορφή ψυχαγωγίας και μεγάλο μέρος της καθημερινής ζωής της Αναγέννησης.
• Το πρώτοβιολίΕφευρέθηκε κατά την Αναγέννηση από τον Ιταλό Αντρέα Αμάτι το 1555.
• Η εφεύρεση τουπιεστήριου  και η διαθεσιμότητα των βιβλίων είχε τεράστιο αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων κατά την Αναγέννηση.

Δραστηριότητ

o