Τα «Σπάργανα του Χριστού» είναι οι ηπειρώτικες χριστουγεννιάτικες τηγανίτες, ένα από τα ωραιότερα γλυκά του τόπου μας, που η θύμησή του μας γεμίζει συγκίνηση και φέρνει στον νου στιγμές, εικόνες και πρόσωπα αγαπημένα.
Τα «σπάργανα» ψήνονταν πάνω σε καυτή πλάκα η, αν δεν υπήρχε πλάκα, σε σιδερένιο ταψί χωρίς γείσο, που το λέγανε βισαλίδα, δηλαδή καμμένο. Αφού περνούσαν την πλάκα με ελάχιστο λάδι, με μια κουτάλα έριχναν τον αραιό χυλό, που ήταν φτιαγμένος με νερό, αλεύρι και ελάχιστο αλάτι και αμέσως τον άπλωναν με το βεργί, ώστε να γίνει ένα λεπτό και ισόπαχο φύλλο. Αφού ψηνόταν από τη μια μεριά το γύριζαν κι από την άλλη.
Όταν ήταν έτοιμο το έβγαζαν και το έβαζαν πάνω σε ένα τραπεζομάντιλο για να ξεϊδρώσει. Αφού τ’ άφηναν να στεγνώσουν κάπως, στη συνέχεια τ’ άπλωναν σε ταψί με χοντροκομμένα καρύδια, κανέλα και γαρύφαλλο ανάμεσα. Χάραζαν σε μπακλαβωτά κομμάτια και σιρόπιαζαν με ζεστό σιρόπι φτιαγμένο από πετιμέζι, αραιωμένο και αρωματισμένο με φλούδες πορτοκάλι. Όσοι δεν είχαν πετιμέζι έφτιαχναν σιρόπι με ζάχαρη, αλλά το γλυκό δεν είχε το άρωμα και το χρυσαφί χρώμα που δίνει το πετιμέζι.
🌍 Μελιτοῦττες ως γέφυρες πολιτισμών:
Φύλλο Διερευνητικής Μάθησης – Μελιτοῦττες: Γέφυρα Πολιτισμών
Οδηγίες
Παρατήρησε προσεκτικά τη φωτογραφία της παρουσίασης. Σκέψου, παρατήρησε και απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις. Μπορείς να δουλέψεις μόνος/η ή σε μικρές ομάδες.
1️⃣ Παρατήρηση (Λογική Σκέψη)
Τι βλέπεις στη φωτογραφία;
Ποια γλυκά με μέλι αναγνωρίζεις;
Τι πολιτισμούς βλέπεις στο χάρτη ή στις εικόνες;
2️⃣ Σύνδεση με τον χρόνο (Αφαιρετική Σκέψη)
Ποια γλυκά μοιάζουν παλιά/αρχαία;
Ποια είναι πιο σύγχρονα;
Μπορείς να βρεις κοινά στοιχεία σε όλα τα γλυκά (π.χ. μέλι, ζύμη);
3️⃣ Σύνδεση με τον πολιτισμό (Επιχειρηματολογική Σκέψη)
Γιατί νομίζεις οι άνθρωποι σε διαφορετικές χώρες χρησιμοποιούσαν το μέλι;
Ποιο ρόλο μπορεί να είχε στην καθημερινή ζωή ή στις γιορτές;
Τι δείχνει η διαδρομή των γλυκών για τη σχέση των πολιτισμών;
4️⃣ Δημιουργικότητα Επίλυση Προβλημάτων
Σκέψου μια νέα «μελιτοῦττα» που θα μπορούσε να ταξιδέψει σε άλλες χώρες σήμερα.
Σχεδίασέ την ή γράψε τη συνταγή της.
5️⃣ Μοιραστείτε ΤΙΣ ΔΚΕΨΕΙΣ ΣΑΣ
Τι σας εντυπωσίασε περισσότερο στη φωτογραφία;
Ποια πολιτισμική “γέφυρα” σας φαίνεται πιο ενδιαφέρουσα;
Τι μάθατε για το πώς ένα απλό γλυκό συνδέει λαούς και χώρες;
Σημείωση
-
Μπορείτε να προσθέσετε ΔΙΚΑ ΣΑΣ ΣΚΙΤΣΑ ή χρωματιστές σημειώσεις γύρω από τη φωτογραφία για να γίνει πιο δημιουργικό!
Ελλάδα – Αίγυπτος – Μεσοποταμία – Ινδία – Κίνα – Ευρώπη
1) Ελλάδα
Η ΟΜΗΡΙΚΗ μελιτοῦττα είναι τεκμηριωμένα ελληνικός γλυκός όρος, που δηλώνει ΠΟΛΥ λεπτη ζύμη με μέλι.
2) Αίγυπτος – μελόπιτες από τα Φαραωνικά χρόνια
Στην αρχαία Αίγυπτο (3η–2η χιλιετία π.Χ.)
το μέλι είναι ιερό τρόφιμο
Οι Αιγύπτιοι είχαν ψημένες ζύμες με μέλι· ο Ηρόδοτος αναφέρει την βρώση γλυκισμάτων από σίτο και μέλι (δεν έχουμε συγκεκριμένο όρο τύπου μελιτοῦττα, αλλά έχουμε τεχνική).
3) Μεσοποταμία – πρώτη συνταγή "τηγανίτας"
Στις πήλινες πινακίδες της Βαβυλώνας (1700 π.Χ., Yale Culinary Tablets) περιγράφονται:
ζύμες από αλεύρι, τηγανιζόμενες σε λίπος, αρωματισμένες με γλυκαντικά
Αυτή είναι η παλαιότερη “τηγανίτα” του κόσμου;;;
3) Μεσοποταμία – πρώτη συνταγή "τηγανίτας"
Στις πήλινες πινακίδες της Βαβυλώνας (1700 π.Χ., Yale Culinary Tablets) περιγράφονται:
ζύμες από αλεύρι .τηγανιζόμενες σε λίπος, αρωματισμένες με γλυκαντικά
Αυτή είναι η παλαιότερη “τηγανίτα” του κόσμου.
5) Περσία – μέλι και λεπτές πίτες
Στα περσικά γιορταστικά γλυκά (Achaemenid παράδοση):
μέλι αλεύρι καρύδια/φιστίκια
Αυτό συνδέεται με τις ελληνικές κοπταὶ σησαμίδες (σησαμή με μέλι).
6) Κίνα – Jianbing & τηγανίτες με μέλι
Η jianbing (煎饼):
λεπτό ζυμάρι ψήνεται σε πλάκα τυλίγεται
7) Ευρώπη – Crêpes – Pancakes – Blini
Η Ευρώπη μεταφέρει την τεχνολογία:
Οι Ρωμαίοι υιοθετούν placenta = πλακοῦς από τους Ελληνες
Ο μεσαιωνικός κόσμος φτιάχνει παρασκευές με μέλι (πριν τη ζάχαρη)
Οι Γάλλοι εξελίσσουν την crêpe
Οι Ρώσοι τα blini (για τη Μασλένιτσα, γιορτή του ήλιου)
Η μελιτοῦττα γίνεται διεθνής τεχνολογία της γλύκας.
Αρχικά το γλυκαντικό ήταν μέλι ή σιρόπι από κεχρί, πριν τη ζάχαρη.
Οι μελιτοῦττες είναι “γέφυρα πολιτισμών” γιατί συνδέουν
την ελληνική αρχαιότητα με την Αίγυπτο, τη Βαβυλώνα, την Ινδία,
την Περσία, την Κίνα και την Ευρώπη, μέσα από μια κοινή πράξη:
λεπτή ζύμη + θερμότητα + μέλι ως ιερό γλυκαντικό.
αρχαία Ελλάδα
Οι μελόπιτες και τα γλυκίσματα με μέλι συνδέονταν στενά με τις γιορτές του Απόλλωνα, καθώς
το μέλι θεωρούνταν ιερή τροφή του θεού.Στην γιορτή προς τιμήν του Απόλλωνα, προσφέρονταν η Ειρεσιώνη (κλαδί ελιάς στολισμένο με μαλλί) και μικρά γλυκίσματα από μέλι, λάδι και κρασί που κρέμονταν από αυτήν.Στη λατρεία του Απόλλωνα στους Δελφούς, το μέλι είχε ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο μύθος ήθελε τις πρώτες μέλισσες να διδάσκουν την μαντική τέχνη στον θεό.
- Ο «μελιτούττα» ήταν ένας από τους πιο διαδεδομένους τύπους μελόπιτας, που προσφερόταν συχνά ως έδεσμα σε γιορτές και τελετουργίες.Ηταν η πιο γνωστή πίτα της αρχαιότητας και φτιαχνόταν στην οικία, στο ΟΠΤΆΝΙΟ ή σε εργαστήρι «πλακουντοποιού».Ενα γλύκισμα από ζύμη, σουσάμι και μέλι («όμωρο»), άλλο από λιναρόσπορο και μέλι («χρυσόκολλα»), ένα άλλο από αλεύρι, τυρί και κρασί μελωμένο («έκχυτο»), άλλο από αλεύρι ή σιμιγδάλι, νερό και ώριμους χουρμάδες («εγκρυφιάς»), αλλά και τηγανίτες («εγκρίδες»). ΠΗΓΗ :https://www.archaiologia.gr
- Τα βασικά υλικά περιλάμβαναν αλεύρι,τυρί, μέλι ,σουσάμι ή ξηρούς καρπούς
- Μπορούμε να πούμε ότι η κρέπα έχει… ομηρική προέλευση. Η συνήθεια του ψησίματος λεπτού ζυμαριού σε πλάκα ή πέτρα υπάρχει ήδη στην εποχή του Ομήρου, και ήταν καθημερινή τροφή. Η σύγχρονη γαλλική κρέπα ή οι ελληνικές παραδοσιακές λεπτές πίτες της Ηπείρου και άλλων περιοχών είναι απλώς εξελίξεις της ίδιας αρχαίας πρακτικής.Οι αρχαίες λεπτές πίτες είναι πραγματικά εντυπωσιακή «κληρονομιά» της γαστρονομίας μας.
- Ας δούμε τα αποσπάσματα και παραπομπές για λεπτές πίτες ή ζυμάρι σε αρχαία κείμενα:
1. Όμηρος, Ιλιάδα (Ζ 415-420)
Αναφέρεται η παρασκευή και το ψήσιμο απλού ζυμαριού:
«καὶ ψωμὸν ἔρυσαν, ἔψησαν ἐπὶ λίθῳ λεπτόν…»
(Μετάφραση: «Και πήραν ψωμί και το έψησαν πάνω σε πέτρινη πλάκα, λεπτό…»)Εδώ φαίνεται η τεχνική ψησίματος λεπτού ζυμαριού που θυμίζει κρέπα, χωρίς γέμιση.
2. Αριστοφάνης, Όρνιθες (στ. 1060-1070)
«…ὀψὴν ἐκ ζύμης λεπτοῦ, ὥσπερ ἄρτον ἐπιτεθέντες…»
(Μετάφραση: «…ψήνοντας από λεπτό ζυμάρι, σαν άρτο…»)Δείχνει ότι οι λεπτές πίτες ήταν γνωστές και καθημερινές, ακόμα και στην κωμική γραμματεία.
3. Διοσκουρίδης, «Περί Υλών Ιατρικών»
Ο Διοσκουρίδης αναφέρει τη χρήση ζυμαριού από σιτάρι ή κριθάρι για εύπεπτη τροφή:
«Ζύμη λεπτή ἐπίπλακα ἐπὶ πυρὸς, βελτίστη τῇ πέψει»
(Μετάφραση: «Λεπτό ζυμάρι, ψημένο σε πλάκα, καλύτερο για την πέψη»)Αυτό δείχνει την ιατρική/διαιτητική χρήση των λεπτών πιτών.
4. Βυζαντινά κείμενα
Παραδείγματα από βυζαντινές συνταγές:
«Ζύμη λεπτὴ ἐπὶ λίθου, μέλι καὶ τυρὸν ἐπὶ αὐτῆς»
(Μετάφραση: «Λεπτό ζυμάρι σε πλάκα, με μέλι και τυρί πάνω»)Αυτό μοιάζει πολύ με σύγχρονες γλυκές ή αλμυρές κρέπες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου