Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1940.
Φιλιάτες Θεσπρωτίας.
Αργά το βράδυ, μια πάνοπλη ομάδα Ιταλών στρατιωτών πέρασε τα
ελληνοαλβανικά σύνορα και πλησίασε το ελληνικό φυλάκιο....Ο Ιταλός αρχιφύλακας ανθυπασπιστής ζήτησε από τον Έλληνα λοχία μια κουραμάνα, γιατί τους είχε τελειώσει το ψωμί και θα τους έφερναν την άλλη μέρα. Οι Έλληνες τους έδωσαν πέντε κουραμάνες και κράτησαν μια για τους ίδιους. Η πείνα των Ιταλών ήταν μόνο το πρόσχημα. Στην πραγματικότητα, οι στρατιώτες του Μουσολίνι είχαν πάει για να κατασκοπεύσουν και να δουν την ετοιμότητα του φυλακίου...Περίπου στις 2 το πρωί, οι Ιταλοί στρατιώτες χορτασμένοι πλέον, επέστρεψαν. Αυτή τη φορά δεν είχαν ανάγκη καμιά δικαιολογία. Σύρθηκαν μυστικά γύρω από το φυλάκιο και επιτέθηκαν....
( Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ 1940-1941,ΤΕΡΖΑΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ)
.Ωστόσο, ο πόλεμος δεν είχε ακόμα κηρυχτεί....
Οι ήσυχες φθινοπωρινές ημέρες δεν προμηνούσαν την μπόρα του πολέμου που θα έρχονταν. Όμως η μια ανησυχία πλανιόταν πάνω από την περιοχή μας.
Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940.
.jpg)
Πριν καλά καλά ξημερώσει, τους κατοίκους της μικρής κωμόπολης των Φιλιατών ξάφνιασαν οι εκρήξεις οβίδων πυροβολικού γύρω και μέσα στο Φιλιάτι. Η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο. Ο ιταλικός στρατός επιτέθηκε στις συνοριακές φρουρές και εισέβαλε στην Ελλάδα. Οι φρουρές ύστερα από μικρή αντίσταση συμπτύχθηκαν. Τα πρώτα θύματα ανάμεσα στους πολίτες ήταν ο δήμαρχος Φιλιατών Παναγιώτης Κύρκος και ο γιος του Δημήτρης, με καταγωγή από την Σίδερη. Μια οβίδα έσκασε μπροστά τους και τους σκότωσε λίγα μέτρα από το σπίτι τους.

. Η επαρχία Φιλιατών βρισκόταν στα χέρια των Ιταλών .
Ο ιταλικός στρατός μπήκε στο Φιλιάτι το απόγευμα της Δευτέρας.
Οι μουσουλμάνοι των Φιλιατών και των γύρω χωριών, τους επεφύλαξαν θερμή υποδοχή. Άνδρες γυναίκες και παιδιά βγήκαν στους δρόμους και ζητωκραύγαζαν.
Τη νύχτα που ακολούθησε και την άλλη μέρα άρχισε λεηλασία στο Φιλιάτι. Δημόσια κτήρια παραβιάστηκαν, αρχεία και έπιπλα πετάχτηκαν στους δρόμους, μαγαζιά και σπίτια αν
οίχτηκαν, εμπορεύματα και νοικοκυριά αρπάχτηκαν. Οι συνετοί και οι νοικοκυραίοι μουσουλμάνοι δεν κατόρθωσαν να τους συγκρατήσουν και να αποφευχθεί η λεηλασία.
Οι Αρχές εγκατέλειψαν το Φιλιάτι και πέρασαν του Καλαμά, όπου συγκεντρώνονταν ο στρατός για να προβάλει αντίσταση. Ένα μέρος πολιτών ακολούθησε το στρατό και τις αρχές . Πολλοί κατευθύνθηκαν στα γύρω ελληνικά χωριά. Εκεί βρήκαν φιλοξενία στις δύσκολες μέρες που ακολούθησαν.
Η νύχτα και οι επόμενες μέρες πέρασαν μέσα στην αγωνία. Όμως
δεν σημειώθηκαν επιδρομές άτακτων. Κάποιοι από τους φιλοξενούμενους Φιλιακιώτες πήγαν στο Φιλιάτι και επιστρέφοντας μας μετέφεραν την εικόνα της καταστροφής .
Πέρασαν δέκα μέρες και οι Ιταλοί δεν κατόρθωναν να περάσουν τον Καλαμά. Κάθε προσπάθειά τους να πλησιάσουν, να ανιχνευθούν περάσματα, να στήσουν γέφυρα, αντιμετωπίζονταν με επιτυχία από τα εύστοχα ελληνικά πυρά. Το ελληνικό πυροβολικό ήταν ιδιαίτερα εύστοχο και ένα πρωινό την ώρα του συσσιτίου των Ιταλών στου Τάκα που στρατοπέδευαν, μια οβίδα χτύπησε ανάμεσα στους συγκεντρωμένους στρατιώτες, στο καζάνι με τη μακαρονάδα,
προκαλώντας πολλά θύματα.Ιστορική έμεινε η φράση του Ιταλού διοικητή :
«No fatsa Ntoulka»
«όχι πέρασμα από μέρος που να είναι ορατό από το παρατηρητήριο του ελληνικού πυροβολικού στη θέση Ντούλκα πάνω από τον
Παραπόταμο».
Στις εφτά του Νοέμβρη τη νύχτα, ξέσπασε φοβερή καταιγίδα, ο δυνατός αέρας έφερνε κύματα-κύματα την καταρρακτώδη βροχή οι αστραπές έσχιζαν τον μαύρο ουρανό. Ανάμεσα στις βροντές και το βουητό του αγέρα ξεχώριζε ένας άλλος θόρυβος ! ήταν εκρήξεις οβίδων και οι ριπές πολυβόλων. Αυτήν τη νύχτα διάλεξε ο ιταλικός στρατός να στήσει γέφυρα και να περάσει τον Καλαμά. Η μάχη συνεχίζονταν ώρες πολλές.
Οι Ιταλοί κατόρθωσαν να περάσουν τον Καλαμά και να προχωρήσουν προς την Ηγουμενίτσα και την Παραμυθιά. Η προέλαση τους όμως δεν συνεχίστηκε για πολύ.
Στις οχτώ Νοεμβρίου οι Ιταλοί μπήκαν στην Ηγουμενίτσα.
Μαζί τους και τα ένοπλα τμήματα των μουσουλμάνων που εδώ έστησαν την έδρα τους. Επακολούθησαν τα ίδια τα έκτροπα που σημειώθηκαν και στο Φιλιάτι. Έγιναν λεηλασίες και καταστροφές αρκετών σπιτιών και καταστημάτων, πυρπολήθηκαν καταστήματα. Στην Ηγουμενίτσα έγιναν οι πρώτες εκτελέσεις δύο Ελλήνων του Χρήστου Πιτούλη και του Χρήστου Τσώνη. Αυτές οι εκτελέσεις σήμαναν την απαρχή των δεινών και του αίματος που πότισε άφθονο, στη συνέχεια τα χρόνια της κατοχής, τη θεσπρωτική γη
Από τις 10-12 Νοεμβρίου 1940 ο ελληνικός στρατός άρχισε την αντεπίθεση. Βαθιά πέρα από την Ηγουμενίτσα ακούγονταν υπόκωφες εκρήξεις.
Επιτέλους ελεύθερος ο τόπος !Ετσι τελείωσε με περιφανή νίκη των δυνάμεων του ελληνικού στρατου η μάχη της Ηπείρου.
Όμως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Μόλις άρχιζε στα βουνά της Αλβανίας.
MAΡΤΙΟΣ 1941
Ύψωμα 731
Η Σιένα , η Τζούλια, η Πούλιε , η Μπάρι...ένα σύντριμμα.
Πάνω στο Ύψωμα 731 κυματίζει αθώα η ελληνική σημαία.
Σταυρούλα Δημητρίου