28-10-1940

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 1933

Βρισκόμαστε... ...στη δεκαετίατου 1930. Ο Χίτλερ έχει καταλάβει την εξουσία στη Γερμανία καθώς και ο Μουσολίνι στην Ιταλία.

ΧΙΤΛΕΡ

Δεκανέας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Ήταν δημαγωγός.  Έγινε αρχιρήτορας του κόμματος
και στη συνέχεια και Φύρερ. Το 1933 επιχειρηματιες με ΕΝΑ γράμμα απαιτουν να διορίστει ο
Χίτλερ καγκελάριος
Το υπέγραφαν δύο δισεκατομμύρια Μάρκα…..Οι μεγαλοεπιχειρηματίες χρειάζονταν έναν δικτάτορα.Η «Κρουπ» τροφοδοτούσε όλη την πολεμική μηχανή του Χίτλερ .Η «Ντόιτσε Μπανκ» χρηματοδότησε τη δημιουργία και λειτουργία των ναζιστικών στρατοπέδων  του Άουσβιτς.
Σε λίγο άρχισαν να εμφανίζονται νέοι με στολή και οι αγκυλωτοί σταυροί.
Ο Χίτλερ  δίνει μεγαλειώδεις λόγους.Μιλά για το γερμανικό πνεύμα της
νέας γερμανικής κουλτούρας.

Φαίνεται ότι ο φασισμός ξεκινάει
από ένα εθνικιστικό εγωκεντρισμό,
όπου ο κόσμος αρχίζει και πιστεύει ότι
είναι καλύτερος, επειδή είναι Γερμανός.
Όλα αυτά ήταν προετοιμασία για την εξόντωση των άλλων λαών.
Δυστυχώς, αυτό ήταν. Εκατομμύρια άνθρωποι ...εκατομμύρια άνθρωποι ...εκατομμύρια άνθρωποι ΧΆΘΗΚΑΝ  για να απαλλαγεί η ανθρωποτητα απο τον φασισμο.. 

Πρέπει να πούμε λίγα λόγια για τον Μουσολίνι. Άλλωστε ήταν προκάτοχος του Χίτλερ

και η λέξη φασισμός, έχει ιταλικές ρίζες. Οι χειρονομίες του, οι εκφράσεις του,

ήταν αρκετά περίεργες.Ο Μουσολίνι είχε επινοήσει τον φασιστικό χαιρετισμό  κι ο Χίτλερ απλώς τον μιμήθηκε.

 Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, παρέδωσε στον Ιωάννη Μεταξά τελεσίγραφο του Μουσολίνι. Με αυτό, ο Ντούτσε ζητούσε να επιτραπεί η ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων, τα οποία θα κατελάμβαναν απροσδιόριστα «στρατηγικά σημεία» εντός της ελληνικής επικράτειας. Ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο με τα λόγια: «Alors, c'est la guerre» (γαλλικά:«Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»

15-8-1940

Στις 15 Αυγούστου 1940 μία τορπίλη του ιταλικού υποβρυχίου Nτελφίνο βύθισε ξαφνικά το ελαφρύ καταδρομικό «Έλλη», που βρισκόταν έξω από το λιμάνι της Τήνου.Η κυβέρνηση εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία επισήμαινε, ότι το «Έλλη» βυθίστηκε από υποβρύχιο αγνώστου εθνικότητας.

28-10-1940

Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμανουέλε Γκράτσι, παρέδωσε στον Ιωάννη Μεταξά τελεσίγραφο του Μουσολίνι. Με αυτό, ο Ντούτσε ζητούσε να επιτραπεί η ελεύθερη διέλευση ιταλικών στρατευμάτων, τα οποία θα κατελάμβαναν «στρατηγικά σημεία» εντός της ελληνικής επικράτειας. Ο Μεταξάς αρνήθηκε το τελεσίγραφο με τα λόγια: «Alors, c'est la guerre» (γαλλικά:«Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»

«Αι ιταλικαί στρατιωτικαί δυνάμεις προσβάλλουν από την 5ην π.μ σήμερον τα ημέτερα τμήματα προκαλύψεως της ελληνο-αλβανικής μεθορίου. Αι ημέτεραι δυνάμεις αμύνονται του πάτριου εδάφους», ανακοίνωσε νωρίς το πρωί της 28ης Οκτώβρη το Γενικό Επιτελείο Στρατού.

 Η αντίδραση άμεση. Ο λαός πλημμύρισε τους δρόμους της Αθήνας και σχημάτιζε μεγαλειώδεις διαδηλώσεις. «Θάνατος στο φασισμό», φώναζαν   ΌΛΟΙ ρυθμικά  .

 Και όσο και αν φαίνεται απρόσμενο ή αφύσικο, ο λαός με χαμόγελο έγραψε την ιστορία του.

Οι Ηπειρώτες μαχητές ήταν αυτοί που δέχτηκαν, τις πρώτες μέρες ,το βάρος του πολέμου, ώσπου να

γίνει επιστράτευση και να χουν ενίσχυση. Το ιταλικό πυροβολικό βομβάρδισε την πόλη των Φιλιατών

και τη γύρω περιοχή στις 7 το πρωί..Ο ιταλικός στρατός μπήκε στο Φιλιάτι το απόγευμα της Δευτέρας. 

1η Νοέμβρη.Ύστερα από μέρες βροχής και ανέμου και ύστερα από το χθεσινό χαλάζι ο καιρός σήμερα είναι ωραίος .Η Διοίκηση της μεραρχίας  Σιένα έχει εγκατασταθεί στο νεόκτιστο σχολείο Φιλιατών.Τα αρχεια και τα βιβλία του σχολειου καίγονται . Το κτίριο του Νοσοκομείου Φιλιατων λεηλατείται και καταστρέφεται....

Τα σύνορα της περιοχής Φιλιατών, από τη θάλασσα ως τη Μουργκάνα, κάλυπτε το τάγμα Φιλιατών ενισχυμένο με ντόπιους εφέδρους. Οι Hπειρώτες καλούνταν να υπερασπιστούν την πατρίδα, τον τόπο τους, τις οικογένειές τους. Οι δυνάμεις ήταν μικρές και με ελαφρύ οπλισμό. Είχαν εντολή, μετά τις πρώτες αψιμαχίες,να συμπτυχθούν πέρα από τον Καλαμά, όπου ήταν η δεύτερη γραμμή αντίστασης. Έτσι και έγινε. Αλλού οργανωμένα, αλλού μεμονωμένες ομάδες πολέμησαν ώσπου αργά το βράδυ και οι τελευταίοι στρατιώτες πέρασαν τον Καλαμά  και οχυρώθηκαν σε προκαθορισμένες θέσεις. Εκεί πολέμησαν.

Ο ελληνικός στρατός για δέκα μέρες πρόβαλλε ηρωική αντίσταση στη γραμμή Καλαμά με πείσμα και κράτησε τις  θέσεις του δέκα μέρες, παρά τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και τις επιθέσεις των ιταλικών δυνάμεων. ..Aντιμετώπιζε μεγαλύτερες δυνάμεις σε άνδρες οπλισμό και Αεροπορία.

 Όμως προκάλεσε απώλειες τον εχθρό και καθυστέρησε τη γρήγορη προέλαση που ονειρευόταν οι Ιταλοί.

 Στις οχτώ Νοεμβρίου οι Ιταλοί μπήκαν στην Ηγουμενίτσα. Μαζί τους και τα ένοπλα τμήματα των

αλβανοτσάμηδων που εδώ έστησαν την έδρα τους. Επακολούθησαν τα ίδια τα έκτροπα που

σημειώθηκαν και στο Φιλιάτι. Έγιναν  εκτελέσεις ,λεηλασίες και καταστροφές  σπιτιών και καταστημάτων.

Από τις 10-12 Νοεμβρίου 1940 όταν ο ελληνικός στρατός   ενισχύθηκε με καινούργιες δυνάμεις, πέρασε στην αντεπίθεση και τους ανάγκασε, ηττημένους και ντροπιασμένους να υποχωρήσουν πέρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα.

Την Παρασκευή22 Νοεμβρίου ξημέρωσε μία ήσυχη μέρα. Τίποτε δεν ακουγόταν. Οι ιταλικές δυνάμεις είχαν υποχωρήσει.

Επιτέλους ελεύθερος ο τόπος ύστερα από είκοσι μέρες κατοχής μέσα σε φόβους και αγωνίες.

Όμως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Μόλις άρχιζε.... στα βουνά της Αλβανίας. Οι Ιταλοί μόλις ήρθαν αντιμέτωποι με αληθινο στρατό, τον ελληνικο, τρέχανε σαν τα τραγιά στα βουνά της Αλβανίας, φωνάζοντας ,<<φρατέλο>> δηλαδή αδελφός.... για να γλυτώσουν απο την ελληνική ξιφολογχη.

Το ΟΧΙ του λαού και η αντιφασιστική πάλη του οδήγησε στη μεγαλειώδη νίκη και τον εξευτελισμό των ιταλικών στρατευμάτων στο μέτωπο της Αλβανίας τον Μάρτιο του 1941.

Οι Έλληνες στρατιώτες έδωσαν την ψυχή, την καρδιά και το αίμα τους για τη λευτεριά της Ελλάδας και για τη σωτηρία του λαού.

  Ο ελληνικός λαός ΠΕΛΈΜΗΣΕ  τον φασισμό και τον ναζισμό για  μια Ελλάδα της λευτεριάς, της δημοκρατίας , της αξιοπρέπειας και της λαϊκής αναδημιουργίας.

«Τα πρώτα εισελθόντα εχθρικά τμήματα εις Ηγουμενίτσα ήσαν Αλβανικά τάγματα, τα οποία, αφού ελεηλάτησαν την πόλιν, την παρέδωσαν ακολούθως εις τας φλόγας».60 Το 3ο Γρεναδιέρων την προσπερνά από τα βόρεια και κινείται προς Γραικοχώρι (6 μ. μ.) όπου ειδοποιείται να παραμείνει εκεί λόγω της ελληνικής αντίδρασης, ελέγχοντας τον δρόμο για την Ηγουμενίτσα. Το υπόλοιπο του Παράκτιου Συγκροτήματος βρίσκεται στις 7 Νοεμβρίου στην Πλαταριά, Σύβοτα και Πέρδικα. Οι ελληνικές δυνάμεις του Κατσιμήτρου συμπτύσσονται πέρα από τον Αχέροντα. Το Παράκτιο Συγκρότημα ζητά ναυτική και αεροπορική υποστήριξη. Μάταια.61 Την επόμενη μέρα οι Lancieri di Milano βρίσκονται στο Μαργαρίτι και οι Lancieri di Aosta στην Παραμυθιά. Εκεί οι Αλβανοτσάμηδες τους υποδέχτηκαν με ζητωκραυγές και επιδόθηκαν σε καταστροφές και πυρπολήσεις κτηρίων και καταστημάτων

 

Τούτος ο λαός, αφέντη μου, δεν ξέρει πολλά λόγια,

σωπαίνει, ακούει, κι όσα του λες τα δένει κομπολόγια.

Και κάποιο βράδυ - πες σαν χτες - υψώνει το κεφάλι

κι αστράφτουνε τα μάτια του κι αστράφτει ο νους του πάλι.

Κι όπως περνάν κι όπως βροντάν, μαδάει ο αγέρας ρόδα

κι από τη λάσπη ξεκολλά της Ιστορίας η ρόδα.


Νάτος, περνάει ο αδούλωτος στρατός της δικαιοσύνης

και πάει να σπείρει όλη τη γης με στάρι κι άστρα ειρήνης.

Κι ως πάνω τους η Λευτεριά πάλλοντας ανατέλλει

φουσκώνει η άκρατη καρδιά του ανθρώπου σαν καρβέλι.

Γιάννης Ρίτσος, Ο Λαός


Ο ΝΑΠΟΛΙΤΑΝΟΣ

Μελαχρινέ Ναπολιτάνο,
ο πόλεμος είναι φρικτός,
Εσύ μαχαίρωσες τον Πάνο,
μετά σε σκότωσε κι αυτός.

Τώρα κοιμάστε αγκαλιασμένοι
όπως το θέλησε ο Θεός,
νάν' οι λαοί αδελφωμένοι,
μαύροι λευκοί ένας λαός.

Εσύ στη Νάπολη Μπαρμπέρης
κι αυτός ψαράς στο Αιτωλικό
να μάθεις δεν θα καταφέρεις
πως φτάσαμε στο φονικό.Τώρα κοιμάστε αγκαλιασμένοι
όπως το θέλησε ο Θεός,
νάν' οι λαοί αδελφωμένοι,
μαύροι λευκοί ένας λαός.

Στις 28 του Οκτώβρη 1940, ο ελληνικός λαός ξεσηκώνεται για να αποκρούσει την ιταλική φασιστική εισβολή.

Λίγο μετά τις 03:00 τα ξημερώματα της 28 Οκτωβρίου του 1940 η τότε Ιταλική Κυβέρνηση απέστειλε στην Ελλάδα τελεσίγραφο, δια του Ιταλού Πρέσβη στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι, ο οποίος και το επέδωσε ιδιόχειρα στον Ιωάννη Μεταξά,

Ο ίδιος ο Γκράτσι στα απομνημονεύματά τουπεριγράφει τη σκηνή:

Μόλις καθίσαμε, του είπα ότι η κυβέρνησή μου μού είχε αναθέσει να του κάνω μία άκρως επείγουσα ανακοίνωση και χωρίς άλλα λόγια του έδωσα το κείμενο. Ο Μεταξάς άρχισε να το διαβάζει. Τα χέρια που κρατούσαν το χαρτί έτρεμαν ελαφρά, και μέσα από τα γυαλιά έβλεπα τα μάτια του να βουρκώνουν όπως συνήθιζε όταν ήταν συγκινημένος. Όταν τελείωσε την ανάγνωση με κοίταξε κατά πρόσωπο και μου είπε με φωνή λυπημένη αλλά σταθερή φωνή: «Alors, c'est la guerre!» (λοιπόν έχουμε πόλεμο) .

 

Την επόμενη μέρα ολόκληρος ο ελληνικός λαός ξεχύθηκε στους δρόμους βροντοφωνάζοντας ένα τεράστιο ΟΧΙ. 

Η αντίδραση του λαού Από τη στιγμή που έγινε γνωστή η είδηση του πολέμου και παρά τον αρχικό αιφνιδιασμό που προκάλεσε, η αντίδραση του ελληνικού λαού ήταν εξίσου απρόσμενη. Δεν υπήρχε φόβος, ταραχή ή αγωνία, παρά μόνο «μιὰ διάθεση εὐφορίας, κέφι ἀνάλαφρο, ἀλλόκοτο», όπως παρατηρεί ο Άγγελος Τερζάκης περιγράφοντας την ατμόσφαιρα στην Αθήνα εκείνο το πρωί: «Στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀντικρύζονταν, ἔφεγγε ἕνα χαρούμενο ξάφνιασμα, σάμπως ὅλος αὐτὸς ὁ κόσμος, ὁ ἴσαμε χτὲς βουτηγμένος στὴν καθημερινότητα καὶ στὴ βιοπάλη, νὰ μάθαινε ξαφνικὰ πὼς ἔχει μέσα του κρυμμένα νιάτα. Γιατὶ τὸ πρωΐ τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940 γινόταν πραγματικὰ μιὰ ἀποκάλυψη: Διαφορετικὸ εἶχε πέσει νὰ κοιμηθεῖ τὸ ἔθνος τὴ νύχτα ποὺ πέρασε, διαφορετικὸ ξυπνοῦσε τώρα. Ἡ εἴδηση ποὺ ἔτρεχε ἀπὸ στόμα σὲ στόμα “Πόλεμος! οἱ Ἰταλοὶ εἰσβάλλουν”, εἴτανε σὰ γενικὴ πρόσκληση σὲ ξεφάντωμα. Περηφάνεια, φιλότιμο καὶ λεβεντιὰ φούσκωναν τὰ στήθη»

Η άμεση κινητοποίηση του Ελληνικού

 Στρατού Ο Ελληνικός Στρατός ήταν από καιρό προετοιμασμένος για να αντιμετωπίσει μια τέτοια πρόκληση. Από τον Σεπτέμβριο του 1939, το Γενικό Επιτελείο λάμβανε μέτρα ενίσχυσης των μεθοριακών μονάδων και αμυντικής οργάνωσης των περιοχών της Ηπείρου και της δυτικής Μακεδονίας, ενώ τον Αύγουστο του 1940, μετά τη νέα ένταση των σχέσεων με την Ιταλία, προχώρησε, με πλήρη μυστικότητα, σε προεπιστράτευση και περαιτέρω ενίσχυση των σχηματισμών που βρίσκονταν στα ελληνοαλβανικά σύνορα.

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα, που απασχόλησαν την κυβέρνηση και το ΓΕΣ, αφορούσε τις συγκοινωνίες. Το θέμα των συγκοινωνιών ήταν κομβικής σημασίας, διότι από αυτές εξαρτιόταν η δυνατότητα και η ταχύτητα κινητοποίησης και μεταφοράς του στρατού στα βόρεια σύνορα, σε περίπτωση επίθεσης εναντίον της χώρας. Σε αυτές εντάσσονταν το οδικό δίκτυο, οι σιδηρόδρομοι και τα λιμάνια

Ο τελευταίος κλάδος των συγκοινωνιών ήταν τα λιμενικά έργα, για τα οποία δόθηκαν 50 εκ. δρχ. κατά τα έτη 1937 – 1939

Μεγάλη σημασία δινόταν στις γέφυρες των ποταμών της κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας, καθώς ορθά θεωρούνταν πρωταρχικοί στόχοι μιας εχθρικής αεροπορικής επίθεσης. Το σχέδιο προέβλεπε λεπτομερώς το απαιτούμενο προσωπικό, τα υλικά, τα μηχανήματα και τα μεταφορικά μέσα, τα οποία έπρεπε να είναι διαθέσιμα, με σκοπό τη χρησιμοποίηση τους από τα συνεργεία, που θα αναλάμβαναν

 

Άμεσα συνδεδεμένο με το σύστημα των συγκοινωνιών ήταν το ζήτημα των καυσίμων.  Σχετικά με τα υγρά καύσιμα, οι ανάγκες του στρατού κατά το πρώτο τρίμηνο των επιχειρήσεων υπολογίζονταν σε 15.000 τόνους βενζίνης αυτοκινήτων, 6.000 τόνους βενζίνης αεροπλάνων, 3.000 τόνους πετρελαίου Ντίζελ, 45.000 τόνους πετρελαίου Μαζούτ και 10.500 τόνους ορυκτελαίου. 

Ένας άλλος τομέας, στον οποίον ήταν απαραίτητα τα αποθέματα, ήταν τα τρόφιμα.  Κατά την έναρξη του πολέμου τα αποθέματα του ελληνικού στρατού σε σιτάρι και αλεύρι αρκούσαν για 50 ημέρες, τα τρόφιμα για 15 – 17 ημέρες και η νομή για τα ζωα για 30 ημέρες

Ένα από τα σημαντικότερα μέτρα για το εσωτερικό της χώρας αποτέλεσε η οργάνωση της αντιαεροπορικής άμυνας ,για την προστασία του άμαχου πληθυσμού, και την κατασκευή καταφυγίων Από το θέρος του 1939, στα ελληνοαλβανικά σύνορα είχαν αρχίσει εργασίες οχύρωσης, που περιορίστηκαν σε απλά έργα εκστρατείας, ελλείψει χρημάτων. ο Δημήτρης Σ. Λουκάτος,  καθηγητής της Λαογραφίας καταθέτει  τα βιώματα και τις διαπιστώσεις του, ως εξής (σ.125): Εφεύγαμε 75 άνδρες για την πρώτη γραμμή, για το «μαχόμενο» τάγμα και μόνο 52 είχανε ξίφος. Για τους άλλους δεν επερίσσευε. Τα τουφέκια επίσης, των μισών, δεν είχαν λουρί και τα δέναμε στον ώμο με σπάγγους! Φυσίγγια μάς έδωσαν με οικονομία, 25 του καθενός.

Στην περιοχή της Θεσπρωτίας, οι ιταλικές δυνάμεις άρχισαν από τις 07.00 να πλήττουν με βαρύ πυροβολικό τους Φιλιάτες και να επιτίθενται κατά των ελληνικών φυλακίων. Τα τμήματα προκαλύψεως της VIII Μεραρχίας, αφού αντέταξαν επαρκή αντίσταση, συμπτύχθηκαν προς τις προκαθορισμένες θέσεις τους, επιβραδύνοντας τον εχθρό σύμφωνα με το σχέδιο επιχειρήσεων και τις διαταγές της διοίκησής τους. ... Φιλιάτες Θεσπρωτίας . Πρώτος στόχος ήταν η κατάληψη του λιμένος της Ηγουμενίτσας και από εκεί η βαθεία προώθηση κατά μήκος της ακτής

Λίγο πριν από τις 05.00, ο διοικητής της VIII Μεραρχίας Πεζικού στην Ήπειρο, Υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, μετέφερε στα τμήματά του τις εντολές του Γενικού Επιτελείου τηλεφωνικά και με ειδικό αγγελιαφόρο: «Ὁ Ἰταλός Πρέσβυς ἐζήτησεν ἀπό τήν Κυβέρνησιν νά διέλθουν σήμερον τήν 6ην πρωϊνήν ὥραν ἰταλικά στρατεύματα διά τοῦ ἐδάφους μας. Ἡ Κυβέρνησις ἀπέρριψε τήν αἴτησιν ταύτην καί διέταξεν ἀντίστασιν μέχρις ἐσχάτων.

Η ιταλική επίθεση εκδηλώθηκε νωρίτερα από την εκπνοή της προθεσμίας που έθετε το τελεσίγραφο, προκειμένου να εξασφαλιστεί ο αιφνιδιασμός. Δώδεκα ιταλικές φάλαγγες άρχισαν να κινούνται επιθετικά εναντίον των ελληνικών ελαφρών τμημάτων προκαλύψεως κατά μήκος ολόκληρου του αλβανικού μετώπου

Στην περιοχή της Θεσπρωτίας, οι ιταλικές δυνάμεις άρχισαν από τις 07.00 να πλήττουν με βαρύ πυροβολικό τους Φιλιάτες και να επιτίθενται κατά των ελληνικών φυλακίων. Τα τμήματα προκαλύψεως της VIII Μεραρχίας, αφού αντέταξαν επαρκή αντίσταση, συμπτύχθηκαν προς τις προκαθορισμένες θέσεις τους, επιβραδύνοντας τον εχθρό σύμφωνα με το σχέδιο επιχειρήσεων και τις διαταγές της διοίκησής τους.

Η προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων πέρα από τον

Καλαμά, μας γέμισε απογοήτευση. Δεν μπορούσαμε δεν

θέλαμε να πιστέψουμε πως όλα τελείωσαν.

Οι ελληνικές δυνάμεις αφού με αυταπάρνηση

πολέμησαν τους Ιταλούς στην Πίνδο και το Καλπάκι,

σταμάτησαν την προέλαση τους .κι όταν ύστερα από λίγες

ημέρες ενισχύθηκε με καινούργιες δυνάμεις ο ελληνικός στρατός , πέρασε

στην αντεπίθεση και τους ανάγκασε, ηττημένους και

ντροπιασμένους να υποχωρήσουν πέρα από τα

ελληνοαλβανικά σύνορα.Το ίδιο έγινε και στο μέτωπο της

δικής μας περιοχής. Ο ελληνικός στρατός άρχισε την

αντεπίθεση. Βαθιά πέρα από την Ηγουμενίτσα

ακούγονταν υπόκωφες εκρήξεις.

Από τις 10-12 Νοεμβρίου 1940 η VIII Μεραρχία κινήθηκε

επιθετικά κατά του εχθρού.

Τίποτε δεν ακουγόταν. Οι ιταλικές δυνάμεις

είχαν υποχωρήσει. Έμεναν μόνο μικρά τμήματα

οπισθοφυλακής. Με αγωνία περιμέναμε από στιγμή σε

στιγμή να αντικρίσουμε παρελαύνουν τα ελληνικά τμήματα

. Το απόγευμα από την Ράχη του χωριού είδαμε

στρατιώτες, ακροβολισμένους να ανεβαίνουν από το

Καλπάκι (Ελαία) προς το Φιλιάτι. Δεν είχαμε καμιά

αμφιβολία, ήταν ο ελληνικός στρατός. Χωρίς να σκεφτούμε

τυχόν κινδύνους τρέξαμε και με μια ανάσα ανεβήκαμε τις

Κογκέλες. Τους προλάβομε στην είσοδο των Φιλιατών.

Γεμάτοι χαρά τους αγκαλιάσαμε. .Μας συνέστησαν να απομακρυνθούμε

γρήγορα γιατί μπροστά τους υπήρχαν ιταλικές ομάδες και

υπήρχε το ενδεχόμενο να συμπλακούν. Γυρίσαμε στο

χωριό. Είχε σουρουπώσει. Εκεί βρίσκονταν από αρκετή

ώρα, ομάδα στρατιωτών του τάγματος Φιλιατών και ο

χωριανός μας στρατιώτης Γιάννης Κόντης.Ήτανε

σταλμένοι από τη διοίκηση του τάγματος να ζητήσουν από

τους κατοίκους να ετοιμάσουν ψωμί κι ότι άλλο

μπορούσαν, γιατί το τάγμα προελαύνοντας γρήγορα είχε

αποκοπεί από την επιμελητεία.

Στη στιγμή όλοι οι φούρνοι του χωριού άναψαν.

Επιτέλους ελεύθερος ο τόπος ύστερα από 15

μέρες κατοχής μέσα σε φόβους και αγωνίες.

Όμως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Μόλις άρχιζε  στα βουνα της Αλβανίας.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ -ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΦΓΗΣΗΣ -

έχω ενώσει 2 ΒΙΝΤΕΟ σε ένα 

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ-  ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΗΤΣΗ

                          

Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1940.

Φιλιάτες Θεσπρωτίας.

  Αργά το βράδυ, μια πάνοπλη ομάδα Ιταλών στρατιωτών πέρασε τα ελληνοαλβανικά  σύνορα και πλησίασε το ελληνικό φυλάκιο....Ο Ιταλός αρχιφύλακας ανθυπασπιστής ζήτησε από τον Έλληνα λοχία μια κουραμάνα, γιατί τους είχε τελειώσει το ψωμί και θα τους έφερναν την άλλη μέρα. Οι Έλληνες τους έδωσαν πέντε κουραμάνες και κράτησαν μια για τους ίδιους. Η πείνα των Ιταλών ήταν μόνο το πρόσχημα. Στην πραγματικότητα, οι στρατιώτες του Μουσολίνι είχαν πάει για να κατασκοπεύσουν και να δουν την ετοιμότητα του φυλακίου...Περίπου στις 2 το πρωί, οι Ιταλοί στρατιώτες χορτασμένοι πλέον, επέστρεψαν. Αυτή τη φορά δεν είχαν ανάγκη καμιά δικαιολογία. Σύρθηκαν μυστικά γύρω από το φυλάκιο και επιτέθηκαν....

           ( Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ 1940-1941,ΤΕΡΖΑΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ)

 

.Ωστόσο, ο πόλεμος δεν είχε ακόμα κηρυχτεί.... 

   Οι ήσυχες φθινοπωρινές ημέρες δεν προμηνούσαν την μπόρα του πολέμου που θα έρχονταν. Όμως η μια ανησυχία πλανιόταν πάνω από την περιοχή μας.

 

Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940.

   Πριν καλά καλά  ξημερώσει, τους κατοίκους της μικρής κωμόπολης των Φιλιατών ξάφνιασαν οι εκρήξεις οβίδων πυροβολικού γύρω και μέσα στο Φιλιάτι. Η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο. Ο ιταλικός στρατός επιτέθηκε στις συνοριακές φρουρές και εισέβαλε στην Ελλάδα. Οι φρουρές ύστερα από μικρή αντίσταση συμπτύχθηκαν. Τα πρώτα θύματα ανάμεσα στους πολίτες ήταν ο δήμαρχος Φιλιατών Παναγιώτης Κύρκος και ο γιος του Δημήτρης, με καταγωγή από την Σίδερη. Μια οβίδα έσκασε μπροστά τους και τους σκότωσε λίγα μέτρα από το σπίτι τους.

 

 

. Η επαρχία Φιλιατών βρισκόταν στα χέρια των Ιταλών . 

Ο ιταλικός στρατός μπήκε στο Φιλιάτι το απόγευμα της Δευτέρας.

    Οι μουσουλμάνοι των Φιλιατών και των γύρω χωριών, τους επεφύλαξαν θερμή υποδοχή. Άνδρες γυναίκες και παιδιά βγήκαν στους δρόμους και ζητωκραύγαζαν. 

Τη νύχτα που ακολούθησε και την άλλη μέρα άρχισε λεηλασία στο Φιλιάτι. Δημόσια κτήρια παραβιάστηκαν, αρχεία και έπιπλα πετάχτηκαν στους δρόμους, μαγαζιά και σπίτια ανοίχτηκαν, εμπορεύματα και νοικοκυριά αρπάχτηκαν. Οι συνετοί και οι νοικοκυραίοι  μουσουλμάνοι δεν κατόρθωσαν να τους συγκρατήσουν και να αποφευχθεί η λεηλασία. 

   

   Οι Αρχές εγκατέλειψαν το Φιλιάτι και πέρασαν του Καλαμά, όπου συγκεντρώνονταν ο στρατός για να προβάλει αντίσταση. Ένα μέρος πολιτών ακολούθησε το στρατό και τις αρχές . Πολλοί κατευθύνθηκαν στα γύρω ελληνικά χωριά.  Εκεί βρήκαν φιλοξενία στις δύσκολες μέρες που ακολούθησαν.

     Η νύχτα και οι επόμενες μέρες πέρασαν μέσα στην αγωνία.  Όμως δεν σημειώθηκαν επιδρομές άτακτων. Κάποιοι από τους φιλοξενούμενους Φιλιακιώτες πήγαν στο Φιλιάτι και επιστρέφοντας μας μετέφεραν την εικόνα της καταστροφής .

     Πέρασαν δέκα μέρες και οι Ιταλοί δεν κατόρθωναν να περάσουν τον Καλαμά. Κάθε προσπάθειά τους να πλησιάσουν, να ανιχνευθούν περάσματα, να  στήσουν γέφυρα, αντιμετωπίζονταν με επιτυχία από τα εύστοχα ελληνικά πυρά. Το ελληνικό πυροβολικό ήταν ιδιαίτερα εύστοχο και ένα πρωινό την ώρα του συσσιτίου των Ιταλών στου Τάκα  που στρατοπέδευαν, μια οβίδα χτύπησε ανάμεσα στους συγκεντρωμένους στρατιώτες, στο καζάνι με τη μακαρονάδα, προκαλώντας πολλά θύματα.

Ιστορική έμεινε η  φράση του Ιταλού διοικητή  :

«No fatsa Ntoulka»

«όχι πέρασμα από μέρος που να είναι ορατό από το παρατηρητήριο του ελληνικού πυροβολικού  στη θέση Ντούλκα πάνω από τον Παραπόταμο». 

 

 

 

  Στις εφτά του Νοέμβρη τη νύχτα, ξέσπασε φοβερή καταιγίδα, ο δυνατός αέρας έφερνε κύματα-κύματα την καταρρακτώδη βροχή οι αστραπές έσχιζαν τον μαύρο ουρανό.  Ανάμεσα στις βροντές και το βουητό του αγέρα ξεχώριζε ένας άλλος θόρυβος ! ήταν εκρήξεις οβίδων και οι ριπές πολυβόλων. Αυτήν τη νύχτα διάλεξε ο ιταλικός στρατός να στήσει γέφυρα και να περάσει τον Καλαμά. Η μάχη συνεχίζονταν ώρες πολλές.

  Οι Ιταλοί κατόρθωσαν να περάσουν τον Καλαμά και να προχωρήσουν προς την Ηγουμενίτσα και την Παραμυθιά. Η προέλαση τους όμως δεν συνεχίστηκε για πολύ. 

  

   Στις οχτώ Νοεμβρίου οι Ιταλοί μπήκαν στην Ηγουμενίτσα. Μαζί τους και τα ένοπλα τμήματα των μουσουλμάνων που εδώ έστησαν την έδρα τους. Επακολούθησαν τα ίδια τα έκτροπα που σημειώθηκαν και στο Φιλιάτι. Έγιναν λεηλασίες και καταστροφές αρκετών σπιτιών και καταστημάτων, πυρπολήθηκαν καταστήματα. Στην Ηγουμενίτσα έγιναν οι πρώτες εκτελέσεις δύο Ελλήνων  του Χρήστου Πιτούλη και του Χρήστου Τσώνη. Αυτές οι εκτελέσεις σήμαναν την απαρχή των δεινών και του αίματος που πότισε άφθονο,  στη συνέχεια τα χρόνια της κατοχής, τη θεσπρωτική γη

Από τις 10-12 Νοεμβρίου 1940  ο ελληνικός στρατός άρχισε την αντεπίθεση. Βαθιά πέρα από την Ηγουμενίτσα ακούγονταν υπόκωφες εκρήξεις.

Επιτέλους ελεύθερος ο τόπος !Ετσι τελείωσε με περιφανή νίκη των δυνάμεων του ελληνικού στρατου η μάχη της Ηπείρου.

Όμως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Μόλις άρχιζε  στα βουνά της Αλβανίας.

MAΡΤΙΟΣ 1941

Ύψωμα 731

Η Σιένα  , η Τζούλια, η Πούλιε , η Μπάρι...ένα σύντριμμα.

Πάνω στο  Ύψωμα  731 κυματίζει αθώα η ελληνική σημαία.

Σταυρούλα Δημητρίου

 . 

11 ΝΟΕΜΒΡΊΟΥ

Η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι η βάση του ελληνικού έθνους.Για αυτό και πάντα αποτελούσε στόχο των διαφόρων κατακτητών.

Οι ΄Ελληνες αρχαιολόγοι, που καταλάβαιναν ίσως καλύτερα από τον καθένα το γεγονός αυτό,  έκαναν το παν για να την προστατεύσουν.

΄Εθαψαν αγάλματα στο πάτωμα του Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα, 

έκρυψαν πάμπολλα αντικείμενα σε μακρινές σπηλιές και πηγάδια.

 Ο Ελληνικός λαός προστάτεψε τον πολιτισμό του ,κάτι που σπάνια αναφέρεται.  Αυτό   ενέπνευσε τον Αγγελο Σικελιανο  και  έγραψε  το

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ,

Τo Πανανθρώπινο Εμβατήριο της Ελλάδας

 

«Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,

ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!

ΣΧΟΛΕΙΑ

 

Ας κάνουμε ένα διάλειμμα από αυτα τα  πολεμικά  γεγονοτα και ας ρίξουμε μια ματιά στα παιδιά   του Γ' Ράιχ.

Όμορφα παιδάκια…

Παίζουν.Γελούν Ακούν ένα παλιό όργανο δρόμου. Τι ξέρουν από φασισμό;

Τι ξέρουν από πόλεμο;

Ένα σχολείο. Η πρώτη άσκηση

στην ορθογραφία -"Χάιλ Χίτλερ".Προφανώς, η εκπαίδευση

θα πρέπει να ξεκινά μ' αυτή τη φράση.

Είναι η ώρα τώρα για να μάθουν

πώς να στεκόνται προσοχή, Πρέπει  να ανατραφούν

για να πυροβολούν

να καινέ και να σκοτώνουν

εκατομμύρια ανθρώπους.

πώς να αντικρίζουν τον Χιτλερ με θαυμασμό….και για πολλά χρόνια θα ακούν κάθε μέρα

και κάθε ώρα ότι είναι αλάθητος, ότι έχει πάντα δίκιο,

Τωρα  είναι έτοιμα να γίνουν στρατιώτες…… να σκοτώσουν

και να καταστρέψουν στο όνομα του Χίτλερ.,,,

Ένα αγόρι τιμωρείται

με δημόσιο εξευτελισμό  μέσα στην τάξη ..

Σε όλη τη Γερμανία ο κόσμος

ορκίζονταν αφοσίωση στον Αδόλφο Χίτλερ…Σε όλη την Ιταλία ορκίζονταν αφοσίωση  στον Μουσολίνι.  Κατ' ουσίαν, όλοι αυτοί ορκίζονταν να γίνουν απάνθρωποι.

καινε βιβλια.....

."Στενομυαλοι και αμορφωτοι άνθρωποι καινε τα έργα των μεγαλύτερων επιστημόνων.Τα διαμάντια της ανθρωπότητας
ριχνοναι στη φωτιά.
Γιατί ο Χίτλερ ηθελε παιδια με γερες γροθιες. δυνατά σαν το ατσάλι του Κρυπτόν. Είχε ανάγκη από αδίστακτους ανθρώπους.Όλα αυτά ήταν προετοιμασία για
την εξόντωση των άλλων λαών.

Πρέπει να πούμε δυο λόγια για το

Μουσολίνι. Να τος.   Άλλωστε ήταν σύμμαχος  του Χίτλερ

και η λέξη φασισμός, έχει ιταλικές ρίζες. Ο Μουσολίνι είχε επινοήσει τον φασιστικό χαιρετισμο

κι ο Χίτλερ απλώς τον  μιμήθηκε.

Duce στα ιταλικά σημαίνει ο Αρχηγός,

ο Φύρερ..

Υπήρχαν  όμως άνθρωποι που επέμεναν να λένε

όχι στο Φασισμό  χρόνο με το χρόνο.

Πρέπει να είναι κανείς θαρραλέος  να

λέει "όχι" όταν όλοι λένε "ναι"... να παραμένει άνθρωπος και μαχητής,

όταν οι υπόλοιποι παραιτούνται... να σκέφτεται όταν

η σκέψη απαγορεύεται.

Απριλιος 1941

Οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Ελλάδα.
Τα σχολεια μας τα εχουν κάψει οι Γερμανοι φασίστες  και τα υπόλοιπα τα έχουν λεηλατήσει .Κι όμως,τα ελληνόπουλα μαθαίνουν γράμματα σε υπαίθρια σχολεία πάνω στα βουνα .

Δύο αγωνιστές  παιδαγωγοί ο Παπαμαύρος και η Ιμβριώτη γράφουν .....μεσα σε 15 μέρες ,νύχτα με το λυχναρι..... δύο Αναγνωστικά:  Τα Αετόπουλα   και την Ελεύθερη Ελλάδα.   Το περιεχόμενο των βιβλίων  εκφράζει τον αγώνα του λαού για τη λευτεριά του και την πανανθρώπινη ειρήνη. 

έκθεση «τα παπουτσάκια μου»:

«Σήμερα στο σταθμό μας είναι μεγάλη χαρά, βάνουμε καινούργια παπούτσια, τα ’φερε η κυρά δασκάλα η Ναυσικά μας, ταφτιασαν οι τσαγκάρηδες οι αντάρτες γιατί ήμασταν με σγαρόνια και μούσκεμα τα ποδαράκια μας. Να ναι καλά οι αντάρτες που μας αγαπάνε κι οι δασκάλες που μας μαθαίνουν τόσα πράματα».

Σ

Ο Μικρός Ήρωας

Μικρός Ήρωας,   Γιώργος Θαλάσσης ή Παιδί-Φάντασμα

 Επρόκειτο για ένα έφηβο, που είχε χάσει και τους δύο γονείς του στον βομβαρδισμό του λιμανιού του Πειραιά το 1941 από τη γερμανική αεροπορία, και γνώριζε καλά τις πολεμικές τέχνες. Είχε αποφασίσει να αγωνιστεί με κάθε τρόπο ώστε να απελευθερωθεί η Ελλάδα από τους Γερμανούς  και Ιταλούς  κατακτητές.,Ο Μικρός Ήρωας απαγορεύτηκε στην δικτατορία και κυκλοφόρησε ο Μπλεκ  , κάτι σαν υποκατάστατο του «Μικρού Ήρωα»

Από την μια οι Ιταλοί κι οι Γερμανοί

για να σε βρουν αναστατώνουν την Αθήνα

κι από την άλλη του πατέρα μου η φωνή

νομίζω πως τον κρύβεις στην κουζίνα

 

Εσύ να παίζεις με τον θάνατο κρυφτό

κι αυτοί να σκίζουνε τα τεύχη τα κρυμμένα

μην σε τρομάζει το διπλό κυνηγητό

εσύ τους Γερμανούς κι αυτοί εμένα

 

Πού είσαι τώρα και σ’ έχω χάσει

καλέ μου φίλε Γιώργο Θαλάσση

Πού είσαι τώρα και σ’ έχω χάσει

μικρέ μου ήρωα Γιώργο Θαλάσση

 

Εγώ δεν ξεκουράζομαι ποτέ

είμαι παντού όπου το χρέος με προστάζει

κι όσο θα υπάρχουνε στη γη κατακτηταί

θα τους συντρίβω και το αίμα τους θα στάζει

 

Πίσω απ’ τον τοίχο ο ασύρματος καλεί

είν ‘ απ’ τη Μέση Ανατολή, απ’ το αρχηγείο

Θα σου αναθέσουν μια καινούργια αποστολή

μ’ ευχές για καλή τύχη απ’ τον Χ

 

Η Κατερίνα σ’ αγαπούσε σιωπηλά

αλλά κι εσύ το ίδιο αγνά την αγαπούσες

Χωρίς τον Σπίθα ίσως να ‘ ταν πιο καλά

παρ' όλ' αυτά εσύ τον συγχωρούσες

 

Όταν ακούω να μιλάνε γι Αφρική

για Βερολίνο, Βενετία και Παρίσι

σκέφτομαι, λέω, πού να ξέραν μερικοί

πως σε όλα αυτά τα μέρη εγώ έχω ζήσει

 

Πως όταν ήταν στην Ελλάδα κατοχή

μέσα στις σφαίρες μες στο κρύο μες την πείνα

με τους Εγγλέζους να εξοπλίζουνε τη Χ

μου έδειχνες μια ξένοιαστη Αθήνα

 

Πού είσαι τώρα και σ’ έχω χάσει

καλέ μου φίλε Γιώργο Θαλάσση

Πού είσαι τώρα και σ’ έχω χάσει

μικρέ μου ήρωα Γιώργο Θαλάσση

 

Εγώ δεν ξεκουράζομαι ποτέ

είμαι παντού όπου το χρέος με προστάζει

κι όσο θα υπάρχουνε στη γη κατακτηταί

θα τους θερίζω και το αίμα τους θα στάζει

 

Εσύ μπορούσες να οδηγήσεις φορτηγό

μοτοσυκλέτα, οτομοτρίς κι αεροπλάνο

κι όπου κι αν ήσουν πάντα δίπλα ήμουν κι εγώ

μαζί σου ή να ζήσω ή να πεθάνω

 

Ήσουνα πάντα εκδικητής και τιμωρός

για αυτόν που γέμισε τον τόπο με στρατό του

και μ ένα κτύπημα σου έπεφτε ο φρουρός

με μια στροφή γύρω απ’ τον εαυτό του

 

 

το ΟΧΙ των Ελλήνων - σπανιο φωτογραφικο υλικο

ΑΡΧΕΙΟ LUCE  πηγη           https://www.archivioluce.com/

28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940: Οι πρώτες ημέρες του πολέμου στη Θεσπρωτία

ΥΛΙΚΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ 

από  28 Οκτωβρίου   έως  10 10-12 Νοεμβρίου 

ΦΙΛΙΑΤΕΣ -ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ 

ΔΕΥΤΕΡΑ 28 ΟΚΤΩΒΡΗ 1940 ΦΙΛΙΑΤΙ

"Μια αδημοσίευτη ματιά στις Φιλιάτες του 40'

Οι Φιλιάτες κατελήφθησαν στις 28 Οκτωβρίου 1940 , το απόγευμα. Οι Ιταλοί κρατούσαν φωτογραφικό υλικό του εκστρατευτικού τους σώματος,  το αρχείο Luce πολλές φορές "στημένη" για προπαγανδιστικούς λόγους .Όλοι οι κατακτητικοί πόλεμοι πρέπει να δικαιολογηθούν στον λαό των χωρών απ' όπου ξεκινα η επιθεση.

28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΦΙΛΙΑΤΕΣ

Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940.

   Πριν καλά καλά  ξημερώσει, τους κατοίκους της μικρής κωμόπολης των Φιλιατών ξάφνιασαν οι εκρήξεις οβίδων πυροβολικού γύρω και μέσα στο Φιλιάτι. Η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο. Ο ιταλικός στρατός επιτέθηκε στις συνοριακές φρουρές και εισέβαλε στην Ελλάδα............

Τη νύχτα που ακολούθησε και την άλλη μέρα άρχισε λεηλασία στο Φιλιάτι. Οι Ιταλοί  παραβίασαν  τα Δημόσια κτήρια , αρχεία και έπιπλα τα πέταξαν  στους δρόμους, μαγαζιά και σπίτια τα λεηλατησαν , εμπορεύματα και νοικοκυριά αρπάχτηκαν.....

ΦΙΛΙΑΤΕΣ ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΕΙΑ 

https://diotimae.blogspot.com/2014/05/1940-luce.html

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΦΙΛΙΑΤΩΝ

Ο ι Φιλιαταιοι   είχαν φυγει από  την  πολη  ακολουθώντας  τον ελληνικο στρατό  . 

ΣΑΓΙΑΔΑ

 

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΛΑΜΑ ΣΤΗΝ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ

Στις εφτά του Νοέμβρη τη νύχτα, ξέσπασε φοβερή καταιγίδα......

 Στην απέναντι πλευρά του Καλαμά ήταν η δεύτερη γραμμή αντίστασης  του ελληνικού στρατού....

Το ελληνικό πυροβολικό ήταν ιδιαίτερα εύστοχο και ένα πρωινό την ώρα του συσσιτίου των Ιταλών στου Τάκα  που στρατοπέδευαν, μια οβίδα χτύπησε ανάμεσα στους συγκεντρωμένους στρατιώτες, στο καζάνι με τη μακαρονάδα, προκαλώντας πολλά θύματα.

Ιστορική έμεινε η  φράση του Ιταλού διοικητή  :

«No fatsa Ntoulka»

«όχι πέρασμα από μέρος που να είναι ορατό από το παρατηρητήριο του ελληνικού πυροβολικού  στη θέση Ντούλκα πάνω από τον Παραπόταμο». 

ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ

10-12 Νοεμβρίου 1940 ο ελληνικός στρατός   κινήθηκε επιθετικά κατά του εχθρού.

 

1941 ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ 

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑ-  ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΗΤΣΗ

                          

Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1940.

Φιλιάτες Θεσπρωτίας.

  Αργά το βράδυ, μια πάνοπλη ομάδα Ιταλών στρατιωτών πέρασε τα ελληνοαλβανικά  σύνορα και πλησίασε το ελληνικό φυλάκιο....Ο Ιταλός αρχιφύλακας ανθυπασπιστής ζήτησε από τον Έλληνα λοχία μια κουραμάνα, γιατί τους είχε τελειώσει το ψωμί και θα τους έφερναν την άλλη μέρα. Οι Έλληνες τους έδωσαν πέντε κουραμάνες και κράτησαν μια για τους ίδιους. Η πείνα των Ιταλών ήταν μόνο το πρόσχημα. Στην πραγματικότητα, οι στρατιώτες του Μουσολίνι είχαν πάει για να κατασκοπεύσουν και να δουν την ετοιμότητα του φυλακίου...Περίπου στις 2 το πρωί, οι Ιταλοί στρατιώτες χορτασμένοι πλέον, επέστρεψαν. Αυτή τη φορά δεν είχαν ανάγκη καμιά δικαιολογία. Σύρθηκαν μυστικά γύρω από το φυλάκιο και επιτέθηκαν....

           ( Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ 1940-1941,ΤΕΡΖΑΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ)

 

.Ωστόσο, ο πόλεμος δεν είχε ακόμα κηρυχτεί.... 

   Οι ήσυχες φθινοπωρινές ημέρες δεν προμηνούσαν την μπόρα του πολέμου που θα έρχονταν. Όμως η μια ανησυχία πλανιόταν πάνω από την περιοχή μας.

 

Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940.

   Πριν καλά καλά  ξημερώσει, τους κατοίκους της μικρής κωμόπολης των Φιλιατών ξάφνιασαν οι εκρήξεις οβίδων πυροβολικού γύρω και μέσα στο Φιλιάτι. Η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο. Ο ιταλικός στρατός επιτέθηκε στις συνοριακές φρουρές και εισέβαλε στην Ελλάδα. Οι φρουρές ύστερα από μικρή αντίσταση συμπτύχθηκαν. Τα πρώτα θύματα ανάμεσα στους πολίτες ήταν ο δήμαρχος Φιλιατών Παναγιώτης Κύρκος και ο γιος του Δημήτρης, με καταγωγή από την Σίδερη. Μια οβίδα έσκασε μπροστά τους και τους σκότωσε λίγα μέτρα από το σπίτι τους.

 

 Από το χωριό παρακολουθούσαμε τις εκρήξεις στις Κογκέλες. Ήταν τότε γυμνές από δέντρα. Φουρνέλα βάζουν, είπε ο γείτονάς μου ο Πίπης.  Και όμως ήταν βόμβες.

 

Ο πόλεμος ήταν γεγονός.

 

    Η αφήγηση του Γιάννη Κόντη, επικεφαλής ομάδας πολυβόλου του λόχου που ήταν στρατοπεδευμένοςστη Βάναρη, μας δίνει την εικόνα της πρώτης μέρας του πολέμου: «Την Κυριακή το βράδυ βρισκόμουν με άδεια στο χωριό. Πριν ακόμη ξημερώσει ξεκίνησα με τον συγχωριανό μου Φιλίππη, να παρουσιαστούμε στο λόχο.Οι μέρες ήταν κρίσιμες. Δεν προλάβαμε να φτάσουμε στο λόχο. Μας πρόλαβαν τα γεγονότα. Οι εκρήξεις βομβών που ακούγαμε μαρτυρούσε ότι ο πόλεμος είχε αρχίσει. Δεν βρήκαμε το λόχο στη θέση του. Είχε ήδη μετακινηθεί. Εκεί ήταν μόνο το πολυβόλο μας και δυο-τρεις στρατιώτες. Πήραμε το πολυβόλο και ανεβήκαμε στο αντέρεισμα που ελέγχει το δρόμο που έρχεται από το Πλαίσιο. Από κει θα ‘ρχονταν οι Ιταλοί. Πιάσαμε θέση και περιμέναμε. Οι ώρες περνούσαν χωρίς να φαίνεται καμιά κίνηση. Η μικρή αντίσταση που πρόβαλαν τα φυλάκια ανάγκασε τους Ιταλούς να προχωρούν με προφυλάξεις. Κάποια στιγμή στην απέναντι ράχη βλέπουμε να ξεπροβάλει μια μεγάλη ομάδα. Φαίνονταν να είναι πολίτες. Όσο προχωρούσαν τόσο καλύτερα ξεχώριζαν. Ήταν πράγματι πολίτες και ανάμεσά τους ξεχώριζαν τα ράσα ενός παπά. Τι είχε συμβεί; Οι Ιταλοί για ασφάλεια είχαν πάρει από το χωριό πολίτες και τους έβαλαν να προχωρούν μπροστά. Προβληματιστήκαμε.Τι να κάνουμε; Αν πυροβολούσαμε τα θύματα θα ήταν πολίτες. Στην Κιάφα, στο σημείο που κατηφορίζει ο δρόμος προς τη Βάναρη, σταμάτησαν. Ύστερα από λίγο οι πολίτες γύρισαν προς το χωριό. Οι Ιταλοί, που ως τα τώρα δε συνάντησαν αντίσταση, πίστεψαν ότι ο δρόμος ήταν ανοικτός. Προχωρούσαν χωρίς ιδιαίτερες προφυλάξεις. Τους αφήσαμε να μας πλησιάσουν. Όπως ήταν συγκεντρωμένοι βάλαμε με το πολυβόλο. Αρκετοί έπεσαν: νεκροί – τραυματίες; Οι υπόλοιποι σκόρπισαν και καλύφθηκαν.. Οι Ιταλοί μόλις συνήλθαν άρχισαν να βάζουνμε καταιγιστικά πυρά. Δεν είχαμε να κάνουμε κάτι άλλο. Πήραμε το πολυβόλο και φύγαμε. Περάσαμε μέσα από το Φιλιάτι όπου ο ελληνικός πληθυσμός μας παρακολουθούσε . Σε λίγο θα έμπαινε ο ιταλικός στρατός. Στο δρόμο συναντούσαμε και άλλες ομάδες που βάδιζαν να περάσουν τον Καλαμά.Περάσαμε με τη λούντρα. Στην απέναντι πλευρά του Καλαμά ήταν η δεύτερη γραμμή αντίστασης».

 

. Η επαρχία Φιλιατών βρισκόταν στα χέρια των Ιταλών . 

Ο ιταλικός στρατός μπήκε στο Φιλιάτι το απόγευμα της Δευτέρας.

    Οι μουσουλμάνοι των Φιλιατών και των γύρω χωριών, τους επεφύλαξαν θερμή υποδοχή. Άνδρες γυναίκες και παιδιά βγήκαν στους δρόμους και ζητωκραύγαζαν. 

Τη νύχτα που ακολούθησε και την άλλη μέρα άρχισε λεηλασία στο Φιλιάτι. Δημόσια κτήρια παραβιάστηκαν, αρχεία και έπιπλα πετάχτηκαν στους δρόμους, μαγαζιά και σπίτια ανοίχτηκαν, εμπορεύματα και νοικοκυριά αρπάχτηκαν. Οι συνετοί και οι νοικοκυραίοι  μουσουλμάνοι δεν κατόρθωσαν να τους συγκρατήσουν και να αποφευχθεί η λεηλασία. 

   Τα σύνορα της περιοχής Φιλιατών, από τη θάλασσα ως τη Μουργκάνα, κάλυπτε το τάγμα Φιλιατών ενισχυμένο με ντόπιους εφέδρους. Οι Hπειρώτες καλούνταν να υπερασπιστούν την πατρίδα, τον τόπο τους, τις οικογένειές τους. Οι δυνάμεις ήταν μικρές και με ελαφρύ οπλισμό. Είχαν εντολή, μετά τις πρώτες αψιμαχίες,να συμπτυχθούν πέρα από τον Καλαμά, όπου ήταν η δεύτερη γραμμή αντίστασης. Έτσι και έγινε. Αλλού οργανωμένα, αλλού μεμονωμένες ομάδες πολέμησαν ώσπου αργά το βράδυ και οι τελευταίοι στρατιώτες πέρασαν τον Καλαμά, απόσυραν τη λούντρα (σχεδία)και οχυρώθηκαν σε προκαθορισμένες θέσεις. Εκεί πολέμησαν με πείσμα και κράτησαν τη θέση τους δέκα μέρες, παρά τους σφοδρούς βομβαρδισμούς και τις επιθέσεις των ιταλικών δυνάμεων. Κάθε προσπάθειά τους να στήσουν γέφυρα αποτύγχανε.

   Οι Αρχές εγκατέλειψαν το Φιλιάτι και πέρασαν του Καλαμά, όπου συγκεντρώνονταν ο στρατός για να προβάλει αντίσταση. Ένα μέρος πολιτών ακολούθησε το στρατό και τις αρχές . Πολλοί κατευθύνθηκαν στα γύρω ελληνικά χωριά.  Εκεί βρήκαν φιλοξενία στις δύσκολες μέρες που ακολούθησαν. Μερικοί πάλι κλείστηκαν στα σπίτια τους στο Φιλιάτι και περίμεναν με αγωνία. Είχαν ελπίδες στη βοήθεια γειτόνων και φίλων μουσουλμάνων , με τους οποίους ζούσαν ειρηνικά όλα τα χρόνια.Στο Φοινίκι όσο βράδιαζε μεγάλωνε ο φόβος και η αγωνία . Οι άντρες μαζεμένοι στην πλατεία περίμεναν μήπως και κάπου μάθει κάτι. Πολλές οικογένειες διανυκτέρευσαν στη μεγάλη γράβα του χωριού, άλλες πάλι βρήκαν φιλοξενία στα κορφινά σπίτια του χωριού, για να φύγουν στο βουνό αν γίνει κάτι. Όλοι μαζί αντιμετώπιζαν το φόβο καλύτερα .Το ίδιο συνέβαινε σε όλα τα ελληνικά χωριά.

     Η νύχτα και οι επόμενες μέρες πέρασαν μέσα στην αγωνία.  Όμως δεν σημειώθηκαν επιδρομές άτακτων. Κάποιοι από τους φιλοξενούμενους Φιλιακιώτες πήγαν στο Φιλιάτι και επιστρέφοντας μας μετέφεραν την εικόνα της καταστροφής .

     Πέρασαν δέκα μέρες και οι Ιταλοί δεν κατόρθωναν να περάσουν τον Καλαμά. Κάθε προσπάθειά τους να πλησιάσουν, να ανιχνευθούν περάσματα, να  στήσουν γέφυρα, αντιμετωπίζονταν με επιτυχία από τα εύστοχα ελληνικά πυρά. Το ελληνικό πυροβολικό ήταν ιδιαίτερα εύστοχο και ένα πρωινό την ώρα του συσσιτίου των Ιταλών στου Τάκα  που στρατοπέδευαν, μια οβίδα χτύπησε ανάμεσα στους συγκεντρωμένους στρατιώτες, στο καζάνι με τη μακαρονάδα, προκαλώντας πολλά θύματα.

Ιστορική έμεινε η  φράση του Ιταλού διοικητή  :

«No fatsa Ntoulka»

«όχι πέρασμα από μέρος που να είναι ορατό από το παρατηρητήριο του ελληνικού πυροβολικού  στη θέση Ντούλκα πάνω από τον Παραπόταμο». 

 

 

 

  Στις εφτά του Νοέμβρη τη νύχτα, ξέσπασε φοβερή καταιγίδα, ο δυνατός αέρας έφερνε κύματα-κύματα την καταρρακτώδη βροχή οι αστραπές έσχιζαν τον μαύρο ουρανό.  Ανάμεσα στις βροντές και το βουητό του αγέρα ξεχώριζε ένας άλλος θόρυβος ! ήταν εκρήξεις οβίδων και οι ριπές πολυβόλων. Αυτήν τη νύχτα διάλεξε ο ιταλικός στρατός να στήσει γέφυρα και να περάσει τον Καλαμά. Η μάχη συνεχίζονταν ώρες πολλές.

   Όταν κόπασε η καταιγίδα σταμάτησε και η αχολοή της μάχης . Ξημέρωσε μία ήσυχη ημέρα.  Τίποτε δεν θύμιζε τον χαλασμό της νύχτας. Οι Ιταλοί κατόρθωσαν να περάσουν τον Καλαμά και να προχωρήσουν προς την Ηγουμενίτσα και την Παραμυθιά. Η προέλαση τους όμως δεν συνεχίστηκε για πολύ. 

  Ο ελληνικός στρατός για δέκα μέρες πρόβαλλε ηρωική αντίσταση στη γραμμή Καλαμά .Aντιμετώπιζε μεγαλύτερες δυνάμεις σε άνδρες οπλισμό και Αεροπορία. Όμως προκάλεσε απώλειες τον εχθρό και καθυστέρησε τη γρήγορη προέλαση που ονειρευόταν οι Ιταλοί.

   Στις οχτώ Νοεμβρίου οι Ιταλοί μπήκαν στην Ηγουμενίτσα. Μαζί τους και τα ένοπλα τμήματα των μουσουλμάνων που εδώ έστησαν την έδρα τους. Επακολούθησαν τα ίδια τα έκτροπα που σημειώθηκαν και στο Φιλιάτι. Έγιναν λεηλασίες και καταστροφές αρκετών σπιτιών και καταστημάτων, πυρπολήθηκαν καταστήματα. Στην Ηγουμενίτσα έγιναν οι πρώτες εκτελέσεις δύο Ελλήνων  του Χρήστου Πιτούλη και του Χρήστου Τσώνη. Αυτές οι εκτελέσεις σήμαναν την απαρχή των δεινών και του αίματος που πότισε άφθονο,  στη συνέχεια τα χρόνια της κατοχής, τη θεσπρωτική γη

  Η προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων πέρα από τον Καλαμά, μας γέμισε απογοήτευση. Δεν μπορούσαμε δεν θέλαμε να πιστέψουμε πως όλα τελείωσαν.

   Οι ελληνικές δυνάμεις αφού με αυταπάρνηση πολέμησαν τους Ιταλούς στην Πίνδο και το Καλπάκι, σταμάτησε την προέλαση τους κι όταν ύστερα από λίγες ημέρες ενισχύθηκε με καινούργιες δυνάμεις, πέρασαν στην αντεπίθεση και τους ανάγκασαν,  ηττημένους και ντροπιασμένους να υποχωρήσουν πέρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα.Το ίδιο έγινε και στο μέτωπο της δικής μας περιοχής. Ο ελληνικός στρατός άρχισε την αντεπίθεση. Βαθιά πέρα από την Ηγουμενίτσα ακούγονταν υπόκωφες εκρήξεις.

Από τις 10-12 Νοεμβρίου 1940 η VIII Μεραρχία   κινήθηκε επιθετικά κατά του εχθρού.

   Την Παρασκευή εικοσιδύο Νοεμβρίου ξημέρωσε μία ήσυχη μέρα. Τίποτε δεν ακουγόταν. Οι ιταλικές δυνάμεις είχαν υποχωρήσει. Έμεναν μόνο μικρά τμήματα οπισθοφυλακής. Με αγωνία περιμέναμε από στιγμή σε στιγμή να αντικρίσουμε παρελαύνουν τα ελληνικά τμήματα .  Το απόγευμα από την Ράχη του χωριού είδαμε στρατιώτες, ακροβολισμένους να ανεβαίνουν από το Καλπάκι (Ελαία) προς το Φιλιάτι. Δεν είχαμε καμιά αμφιβολία, ήταν ο ελληνικός στρατός. Χωρίς να σκεφτούμε τυχόν κινδύνους τρέξαμε και με μια ανάσα ανεβήκαμε τις Κογκέλες.  Τους προλάβομε στην είσοδο των Φιλιατών. Γεμάτοι χαρά τους αγκαλιάσαμε. Δεν ήταν από το τάγμα των Φιλιατών.Μας συνέστησαν να απομακρυνθούμε γρήγορα γιατί μπροστά τους υπήρχαν ιταλικές ομάδες και υπήρχε το ενδεχόμενο να συμπλακούν. Γυρίσαμε στο χωριό. Είχε σουρουπώσει. Εκεί βρίσκονταν από αρκετή ώρα, ομάδα στρατιωτών του τάγματος Φιλιατών και ο  χωριανός μας στρατιώτης Γιάννης Κόντης.Ήτανε σταλμένοι από τη διοίκηση του τάγματος να ζητήσουν από τους κατοίκους να ετοιμάσουν ψωμί κι ότι άλλο μπορούσαν, γιατί το τάγμα προελαύνοντας γρήγορα είχε αποκοπεί από την επιμελητεία.

Στη στιγμή όλοι οι φούρνοι του χωριού άναψαν.

Επιτέλους ελεύθερος ο τόπος ύστερα από είκοσι και πλέον μέρες κατοχής μέσα σε φόβους και αγωνίες.

Όμως ο πόλεμος δεν είχε τελειώσει. Μόλις άρχιζε.

‘’ΘΥΜΑΜΑΙ’’ , Παναγιώτης Μήτσης.

Ύψωμα 731

Η φωνή του Ντον Ερνέστο, στρατιωτικού ιερέα, ηχούσε απόκοσμη, μακρινή, σ'εκείνη την πλαγιά της Τρεμπεσίνας

....Σιδερένιοι ιππότες που κίνησαν με τις απαστράπτουσες πανοπλίες τους τα ιερά των άλλων να κουρσέψουν.Τώρα ρυάζονται πάνω τους άνεμοι που βγαίνουν απ'τα στενά των γύρω βουνών και διασταυρώνονται σ'εκείνη την πλαγιά.

Η Πούλιε, η Τζούλια, η Σιένα, η Μπάρι...ένα σύντριμμα.

Πάνω στον υψοδείκτη 731 κυματίζει αθώα η ελληνική σημαία.

Απ' την ελληνική γραμμή η σάλπιγγα σήμαινε τη λήξη της τρίωρης εκεχειρίας.  Ο Ιταλος ιερέας κρατούσε το μαύρο πλατύγυρο καπέλο πάνω στο στήθος του .Ωχρός, παραπατούσε,..

''Padre..''

''Terribile...terribile...'' ψιθύριζε, μέχρι που έφτασαν στο αντίσκηνο.

Στο πρωτόκολλο ο Έλληνας υπολοχαγός ζήτησε να γραφτεί ότι ''Η εκεχειρία εζητήθη από τους Ιταλούς''.

Νύχτωνε στ 'αλβανικά βουνά. Εκεί στην πλαγιά, κάποια άκρα από άρβυλα βγαίναν  απ' τη  φρεσκοσκαμμένη γη .Και γύρω πετούσαν πολύχρωμες πεταλούδες, που φωσφόριζαν μέσ' στο σκοτάδι. Το αστέρι της Πριμαβέρα τσακιζόταν μέσ' στη χαράδρα ..

 

(απόσπασμα από το βιβλίο ''Η Χώρα του Κασσίτερου''

 

Σταυρούλας Δημητρίου

2 ο κειμενο

Οι Ιταλοί πάντως δεν σεβάστηκαν ούτε το ίδιο τους το τελεσίγραφο. Η ιταλική εισβολή στην Ελλάδα άρχισε ήδη από τις 04.30 της 28ης Οκτωβρίου, στην Ήπειρο και στην Πίνδο.

Στις 05.30 το πρωί το πυροβολικό τους άρχισε καταιγιστικό βομβαρδισμό Ακολούθησε μαζική εισβολή του ιταλικού πεζικού, το οποίο απώθησε τα ελληνικά φυλάκια

Οι ελληνικές δυνάμεις, έτοιμες, προετοιμασμένες, περίμεναν τους Ιταλούς και τους υποδέχτηκαν με πυκνά πυρά. Οι ιταλικές φάλαγγες, αιφνιδιάστηκαν από τα ελληνικά πυρά και είχαν τις πρώτες τους απώλειες.

Καθώς ξημέρωνε, εμφανίστηκε και η Ιταλική Αεροπορία και εκτέλεσε βομβαρδισμούς στη ζώνη επιχειρήσεων, αλλά και σε ελληνικές πόλεις, με απώλειες μεταξύ των αμάχων.

Την Αεροπορία συναγωνίζεται και το πυροβολικό, το οποίο βομβάρδισε την ανοχύρωτη κωμόπολη των Φιλιατών, προκαλώντας πολλά θύματα μεταξύ των αμάχων.

την πατρίδα», όπως έλεγαν οι ίδιοι στον στρατηγό Κατσιμήτρο

Η ιταλική επίθεση στον παραλιακό τομέα (τομέας Θεσπρωτίας)

Στον τομέα Θεσπρωτίας η εξέλιξη των επιχειρήσεων υπήρξε δυσμενής και έθεσε προς στιγμήν σε κίνδυνο τις ελληνικές δυνάμεις, οι οποίες αμύνονταν στην τοποθεσία Καλαμά-Καλπακίου. Με την έναρξη της επίθεσης τα τμήματα προκάλυψης πιεζόμενα από ισχυρές εχθρικές δυνάμεις υποχώρησαν  νότια του ποταμού Καλαμά.. Η κακή κατάσταση της οδού Κονίσπολη - Σαγιάδα καθυστέρησε σημαντικά τους Ιταλούς, οι οποίοι κατέβαλαν εντατικές προσπάθειες για να την επισκευάσουν προκειμένου να μπορέσει να κινηθεί το βαρύ πυροβολικό τους. Από την 3η Νοεμβρίου η  περιοχή βομβαρδίστηκε Οι Ιταλοί πέρασαν τον Καλαμά στο ύψος του χωριού Βρυσέλα με ισχυρές.. Το ίδιο βράδυ το Απόσπασμα Θεσπρωτίας αποφάσισε να συμπτυχθεί αμέσως προς την τοποθεσία Αχέροντα για να έχει χρόνο για αναδιοργάνωση και ανασυγκρότηση. Η Μεραρχία ενέκρινε την απόφαση αυτή.

 

Στις 6 Νοεμβρίου οι Ιταλοί κατέλαβαν την Ηγουμενίτσα ενώ τα τμήματα του τομέα Θεσπρωτίας συμπτύχθηκαν στην τοποθεσία Αχέροντα όπου ενισχύθηκαν με τμήματα της VIII Μεραρχίας τις νύκτες 6/7 και 7/8 Νοεμβρίου. Στις 7 Νοεμβρίου οι Ιταλοί πέτυχαν τη μεγαλύτερη διείσδυσή τους στον παραλιακό τομέα, φθάνοντας με προωθημένα τμήματά τους μέχρι το Μαργαρίτι

Από τις 10-12 Νοεμβρίου 1940 η VIII Μεραρχία   κινήθηκε επιθετικά κατά του εχθρού.

 

Ετσι τελείωσε με περιφανή νίκη των δυνάμεων της VIII Μεραρχίας η μάχη της Ηπείρου.