τα μέρη του λόγου

 Τι είναι τα μέρη του λόγου;

 

Όλες οι λέξεις που χρησιμοποιούμε στη γλώσσα μας κατατάσσονται σε δέκα (10) μεγάλες ομάδες, δημιουργώντας έτσι τα μέρη του λόγου.

 

Οι ομάδες αυτές είναι οι εξής:

1. το άρθρο,  Ο -ΤΟΝ, ΟΙ, ΜΙΑ

2. το ουσιαστικό, ΑΝΘΡΩΠΟΣ

3. το επίθετο, ΩΡΑΙΟΣ-ΩΡΑΙΑ-ΩΡΑΙΟ

4. η αντωνυμία,  ΕΓΩ-ΑΥΤΟΣ- ΕΚΕΙΝΟΣ

5. το ρήμα ΛΥΝΩ=ΛΥΝΟΜΑΙ

6. η μετοχή (σε -μενος, -η, -ο και σε -οντας ή -ὠντας)  

7. το επίρρημα, ΤΩΡΑ-ΕΔΩ- ΚΑΛΑ-ΑΡΙΣΤΑ

8. ο σύνδεσμος, ΚΑΙ-ΑΛΛΑ-ΟΤΑΝ-ΑΝ-ΕΠΕΙΔΗ

9. η πρόθεση, ΑΝΑ- ΚΑΤΑ- ΔΙΑ- ΜΕ-ΣΕ-ΓΙΑ

10. το επιφώνημα. Α!

 

Το άρθρο, το ουσιαστικό, το επίθετο, η αντωνυμία, το ρήμα, και η μετοχή (αυτή που έχει κατάληξη -μενος, -μενη, -μενο) επειδή αλλάζουν μορφή είναι κλιτά.

Το επίρρημα, ο σύνδεσμος, η πρόθεση, το επιφώνημα, και η μετοχή με κατάληξη -οντας ή -ώντας, επειδή μένουν πάντα τα ίδια, είναι άκλιτα.

 

Τι σημαίνει αλλάζουν μορφή ή μένουν πάντα τα ίδια;

 

Ας το δούμε αναλυτικά

Το άρθρο ο, η το ή ένας, μία, ένα δεν τα συναντάμε μόνο με αυτή τη μορφή. Λέμε και: του, της, των, τα ή μίας, ενός.

Το ουσιαστικό, για παράδειγμα ο αδερφός, δεν έχει μόνο αυτή τη μορφή. Λέμε και: αδερφού, αδερφό, αδερφοί, αδερφών, αδερφούς!

Το επίθετο, για παράδειγμα ο ωραίος, -α, -ο, θα το δούμε και: ωραίου, ωραίες, ωραίων κλπ.

Την αντωνυμία, για παράδειγμα ο οποίος, -α, -ο, θα την πούμε και: οποίου, οποίας, οποίων κλπ.

Το ρήμα, για παράδειγμα θέλω, θα το βρούμε και: θέλεις, θέλουν, θέλαμε κλπ.

Τη μετοχή με κατάληξη -μενος, -μενη, -μενο, για παράδειμα αγαπημένος, -η, -ο, τη λέμε και: αγαπημένους, αγαπημένων, αγαπημένα κλπ.

 

Αντίθετα:

Τη μετοχή με κατάληξη -οντας ή -ώντας, για παράδειγμα τρέχοντας, γελώντας τη βρίσκουμε μόνο με αυτή τη μορφή.

Τις προθέσεις μέχρι, ίσαμε κλπ. τις συναντάμε μόνο με αυτή τη μορφή.

Τους συνδέσμους: και, αλλά, όταν κλπ. τους συναντάμε μόνο με αυτή τη μορφή.

Τα επιρρήματα: γρήγορα, ευτυχώς, καθημερινά κλπ. τα συναντάμε μόνο με αυτή τη μορφή.

Τα επιφωνήματα: αχ, όπα κλπ. τα συναντάμε μόνο με αυτή τη μορφή.

 

ΠΡΟΣΟΧΗ

Μερικές φορές κάποιο από τα μέρη του λόγου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως άλλο είδος, π.χ.

 

• Το επίθετο σαν ουσιαστικό

Ο Γιώργος είναι άρρωστος (= η λέξη άρρωστος είναι επίθετο, γιατί προσδιορίζει το ουσιαστικό Γιώργος)

Ο άρρωστος έπρεπε να μετακινηθεί (η λέξη άρρωστος χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, δεν προσδιορίζει κάποια άλλη λέξη)

Δεν πρέπει να πίνεις αναψυκτικά ποτά (η λέξη αναψυκτικά είναι επίθετο, γιατί προσδιορίζει τη λέξη ποτά)

Αγόρασα μερικά αναψυκτικά (η λέξη αναψυκτικά χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό, δεν προσδιορίζει κάποια άλλη λέξη)

 

• Η αντωνυμία ως επίθετο ή επίρρημα

Άλλος θα έρθει; (η λέξη άλλος χρησιμοποιείται ως αντωνυμία)

Δεν τρώω άλλα φρούτα. (η λέξη άλλα χρησιμοποιείται ως επίθετο και προσδιορίζει τη λέξη φρούτα)

Δεν πάει άλλο! (η λέξη άλλο χρησιμοποιείται ως επίρρημα.

 

• Το ρήμα ως ουσιαστικό

Θέλω να φύγω. (η λ. θέλω χρησιμοποιείται ως ρήμα)

Να σταματήσεις τα θέλω και δεν θέλω. (η λ. θέλω χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό)