Όταν μιλάμε ή γράφουμε, τοποθετούμε τις λέξεις τη μια δίπλα στην άλλη, με σκοπό να μεταφέρουμε κάποιο μήνυμα που θα το καταλάβει ο ακροατής ή ο αναγνώστης μας, ακολουθώντας κάποιους κανόνες. Με λίγα λόγια δεν κάνουμε του κεφαλιού μας, γιατί δε θα μας καταλάβει κανείς.
Δε θα τολμούσαμε να πούμε: σπίτι στο Γιάννης βρίσκεται ο. Ίσως να καταλάβαινε κάποιος τι λέμε, σίγουρα όμως δε θα έβγαζε και το καλύτερο συμπέρασμα για μας!
Τους κανόνες αυτούς, όταν πρόκειται για τη μητρική μας γλώσσα, τους μαθαίνουμε, μαθαίνοντας τη γλώσσα στη νηπιακή μας ηλικία.
Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι:
Πρόταση είναι μια ομάδα λέξεων που είναι τοποθετημένες η μια δίπλα στην άλλη σύμφωνα με τους γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες και έχει κάποιο νόημα.
Γ ια να υπάρξει μια πρόταση πρέπει να υπάρχει ή να εννοείται η βασικότερη μονάδα του λόγου που είναι το ρήμα.
Με βάση τα παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε ρήμα αποτελεί και ξεχωριστή πρόταση. Συνεπώς, στο παράδειγμα:
Ο Γιάννης σηκώθηκε το πρωί,πλύθηκε, έφαγε πρωινό και έφυγε για το σχολείο
αφού έχουμε 4 ρήματα, έχουμε και 4 προτάσεις.
Κάθε λέξη σε μια πρόταση έχει ένα συγκεκριμένο ρόλο.
Μια λέξη μπορεί να δηλώνει για ποιον γίνεται λόγος μέσα στην πρόταση, είναι δηλ. το υποκείμενο. Μια άλλη δηλώνει τι είδους είναι το υποκείμενο (κατηγορούμενο ή επιθετικός προσδιορισμός) ή τι κάνει το υποκείμενο (ρήμα), πού βρίσκεται (προσδιορισμός του τόπου), γιατί κάνει μια ενέργεια (προσδιορισμός της αιτίας) κ.τ.λ.
Ένα μικρό παράδειγμα.
Ο Γιάννης βρίσκεται στο σπίτι.
Η λέξη Ο Γιάννης δηλώνει για ποιον γίνεται λόγος μέσα στην πρόταση, δηλ. είναι υποκείμενο.
Η λέξη βρίσκεται δηλώνει τι κάνει το υποκείμενο ο Γιάννης, δηλ. είναι ρήμα.
Η λέξη στο σπίτι δηλώνει πού είναι το υποκείμενο ο Γιάννης, είναι δηλ. προσδιορισμός του τόπου.
Οι προτάσεις ως προς τη σχέση τους με τις άλλες. (Κύριες και δευτερεύουσες ή εξαρτημένες) ασκηση
Κάποιες από τις προτάσεις που χρησιμοποιούμε "στέκονται μόνες τους στον λόγο", δίνουν ένα πλήρες νόημα. Κάποιες άλλες, όμως, δεν μπορούν να σταθούν μόνες τους, δε δίνουν νόημα· χρειάζονται δίπλα τους και κάποια άλλη πρόταση, π.χ.
Αν ακούσουμε την πρόταση: «γιατί είμαι κουρασμένος» μπορεί να καταλαβαίνουμε ότι αυτός που το λέει είναι κουρασμένος, αλλά δεν καταλαβαίνουμε γιατί λέει την πρόταση. Δεν καταλαβαίνουμε τι ακριβώς εννοεί. Αν όμως μας πει: «Δε θα έρθω, γιατί είμαι κουρασμένος», τότε δε μας δημιουργείται καμιά απορία.
Οι δευτερεύουσες / εξαρτημένες προτάσεις αρχίζουν - ξεκινούν μ' ένα σύνδεσμο ή με αναφορική αντωνυμία .
Με μπλε σημειώνονται οι δευτερεύουσες / εξαρτημένες και με κόκκινο οι λέξεις με τις οποίες ξεκινούν.
Ο Γιάννης κοιμάται, γιατί είναι κουρασμένος.
Αν πεινάς, φάε κάτι.
Ξύπνα με, όταν αρχίσει ο αγώνας.
Πρέπει να διαβάζεις.
Μου είπε ότι θα έρθει οπωσδήποτε.
Θα με βοηθήσει ο Γιώργος που είναι πολύ καλός στα Μαθηματικά.
Για να πάρεις καλό βαθμό, χρειάζεται προσεκτικό διάβασμα.
Συμπεράσματα:
Μια κύρια πρόταση στέκεται μόνη της στον λόγο.
Μια δευτερεύουσα δε στέκεται μόνη της στον λόγο, γι’ αυτό εξαρτάται από μια κύρια.
Η δευτερεύουσα εισάγεται (αρχίζει) με σύνδεσμο ή αναφορική αντωνυμία ή αναφορικό επίρρημα.
Από μια κύρια μπορεί να εξαρτάται μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις.
Μια δευτερεύουσα πρόταση μπορεί να εξαρτάται και από μια άλλη δευτερεύουσα.
Τι άλλο παρατηρω;;;;
α σ κ η σ ε ι ς
Τα αυτοκίνητα πήγαιναν αργά, επειδή εβρεχε.
.Ήταν τόσο χαρουμενοι, ωστε απόλαυσαν το παιχνίδι.
, ώστε τίποτα δε θα τους έκανε να γελάσουν.Ήταν στενοχωρημένοι, επειδή έχασαν το πλοίο.
Μπόρεσε να ξεπεράσει τα εμπόδια, ενώ ταλαιπωρήθηκε αρχικά.
Του δόθηκαν τόσες λίγες ευκαιρίες, ώστε να μην μπορεί να κάνει τίποτα.
Μου άρεσε το ταξίδι, μολονότι ήταν πολύ κουραστικό.
Αφού μελέτησες τόσο σκληρά, θα αποδώσεις πολύ καλά.
Ενώ δεν ήταν ιδιαίτερα ταλαντουχος, εξελιχθηκε σε πολυ καλό σολιστα.
.Έμοιαζαν τόσο χαρούμενοι, ώστε τίποτα δε θα τους προκαλούσε ανησυχία.
Αν πάρεις εισιτηριο,θα ταξιδεψεις.
.Θα περάσεις να τον δεις, οταν τελειωσεις τη δουλεια σου .
Όταν απογειωθεί το αεροπλάνο, θα ζητήσουμε ένα μπουκάλι νερό.
Θα χαρείς τόσο πολύ, ώστε θα ξεχάσεις την ταλαιπωρία σε χρόνο μηδέν.
Μολονότι ήμουν άρρωστη, πήγα με ανυπομονησία στο σχολείο.
Τα αυτοκίνητα πήγαιναν τόσο αργά, που έμοιαζαν σταματημένα.
https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/epir.(tel-ait-apot)1.htm
https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/epir.(tel-ait-apot)2.htm
https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/epir.(yp-ena-par-xro)1.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου