Η μηχανή της λογικής
Στόχος: Να κατανοήσουμε τη σημασία της λογικής και της επιστήμης.
-
Παίζουμε το παιχνίδι «Λογική ή δεισιδαιμονία;»
-
διαβάζω φράσεις:
-
«Αν βρέξει, φταίει η μάγισσα!»
-
«Η γη γυρίζει γύρω από τον ήλιο.»
-
«Πρέπει να υπακούμε χωρίς να ρωτάμε.»
-
«Να κάνουμε πείραμα για να μάθουμε!»
-
-
Σηκώνουμε κάρτα “Φως” ή “Σκοτάδι” ανάλογα με το αν η φράση δείχνει γνώση ή προκατάληψη.
🎯 Μαθαίνουμε τη βασική σκέψη του Διαφωτισμού.
📜 2. Οι φιλόσοφοι μιλούν
Στόχος: Να συνδέσουμε πρόσωπα – ιδέες – επιρροές.
Υλικά: καρτέλες με ονόματα και φράσεις.
Παράδειγμα καρτελών:
-
«Βολταίρος» → «Θέλω ελευθερία λόγου!»
-
«Ρουσσώ» → «Τα παιδιά μαθαίνουν από τη φύση!»
-
«Λοκ» → «Όλοι έχουν δικαίωμα στη ζωή και στην ελευθερία!»
-
«Μοντεσκιέ» → «Η εξουσία πρέπει να χωρίζεται!»
🧩 Δραστηριότητα: αντιστοιχούμε κάθε φιλόσοφο με τη φράση του και ζωγραφίζουμε ένα μικρό σύμβολο για την ιδέα του (π.χ. για τον Ρουσσώ ένα δέντρο, για τον Μοντεσκιέ μια ζυγαριά).
🎯 Εμπεδώνουμε τι πίστευε ποιος.
Αν ζούσε σήμερα...
Στόχος: Μεταφορά των ιδεών στο σήμερα.
-
Χωριζόμαστε σε ομάδες και απαντούμε σε μια ερώτηση:
-
Τι θα έλεγε ο Ρουσσώ για το σχολείο μας;
-
Ο Βολταίρος για τα social media;
-
Ο Μοντεσκιέ για τη δημοκρατία;
-
-
Οι ομάδες γράφουν ή παίζουν μια μικρή σκηνή (2–3 ατάκες).
🎯 Κατανόηση ότι οι ιδέες του Διαφωτισμού ζουν ακόμη.
🎨 4. Η αφίσα των Δικαιωμάτων
Στόχος: Να συνδέσουμε τον Διαφωτισμό με τη γέννηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
-
Συζητούμε τι σημαίνει δικαίωμα (στη ζωή, στην ελευθερία, στη γνώμη).
-
Φτιάχνουμε ομαδικά μια αφίσα με τίτλο πζ “Φως για όλους”, όπου γράφουμε τα βασικά δικαιώματα και ζωγραφίζουμε σύμβολα ελευθερίας (φακός, βιβλίο, χέρια, φτερά…).
🎯 Εμπεδώνουμε τον ρόλο του Διαφωτισμού στη δημιουργία των δημοκρατικών αξιών.
📚 6. Χάρτης γνώσης
Στόχος: Σύνδεση Διαφωτισμού – Επαναστάσεων.
-
Σε μεγάλο χαρτόνι τοποθετούμε με χρώματα:
-
Τους φιλοσόφους στην Ευρώπη.
-
Τις ιδέες που ταξίδεψαν (με βέλη) προς την Αμερικανική , τη Γαλλική και την Ελληνικη Επανάσταση.
🎯 Οπτικοποιούμε ότι ο Διαφωτισμός άλλαξε ολόκληρο τον κόσμο.
-
Οι αλλαγές που συντελέστηκαν στην Ευρώπη με την Αναγέννηση, την Θρησκευτική
Μεταρρύθμιση, τις Ανακαλύψεις και την πρόοδο των Φυσικών Επιστημών, εκφράστηκαν τον 17ο και 18ο αιώνα με το κίνημα του Διαφωτισμού.
Οι διαφωτιστές αμφισβήτησαν τις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις της εποχής τους, την εξουσία των ευγενών και τον θρησκευτικό σκοταδισμό που παρεμπόδιζαν την γνώση και την ελευθερία.
Αντίθετα, τόνιζαν την ανάγκη του ανθρώπου να «φωτιστεί» μέσω της μόρφωσης. Πίστευαν πως ο άνθρωπος πρέπει να καλλιεργεί το πνεύμα του με την βοήθεια της λογικής και της επιστήμης. Εναντιώνονταν στην θανατική ποινή, τα βασανιστήρια, την δουλεία και τον πόλεμο. Ταυτόχρονα τάσσονταν υπέρ της ατομικής ελευθερίας και ενάντια στην καταπίεση από τον βασιλιά και την Εκκλησία.
Με το έργο τους προσπάθησαν να πείσουν τους ανθρώπους για την αναγκαιότητα της μόρφωσης, ώστε να μπορούν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους.
Πίστευαν πως όλοι οι άνθρωποι έχουν ορισμένα φυσικά δικαιώματα (ζωής, ιδιοκτησίας, ισότητας απέναντι στο νόμο, ελευθερίας σκέψης και έκφρασης) και καμμιά εξουσία δεν έχει το δικαίωμα να τους τα στερεί.
Ο Διαφωτισμός ξεκίνησε στην Αγγλία, αναπτύχθηκε όμως περισσότερο στην Γαλλία.
Σημαντικοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού και έργα τους που έμειναν στην ιστορία:
Ζαν Ζακ Ρουσσώ -Το κοινωνικό συμβόλαιο, Βολταίρος- Το παιδί της φύσης
,Μοντεσκιέ - Το Πνεύμα των Νόμων , Τζoν Λοκ- Περί ιδιοκτησίας .
Στην εποχή του Διαφωτισμού αναπτύχθηκαν οι φυσικές επιστήμες:
Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ανακάλυψε το αλεξικέραυνο.
ΟΑλεσάντρο Βόλτα κατασκεύασε την πρώτη μπαταρία.
Ο Νεύτων ανακάλυψε και συνέγραψε τους νόμους τής βαρύτητας.
Άρχισαν για πρώτη φορά να χρησιμοποιούνται τα εμβόλια.
Αναπτύχθηκε η λογοτεχνία (“Ντάνιελ Ντεφόε: Ροβινσών Κρούσος”, “Τζόναθαν Σουίφτ : Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ”,
αλλά και η μουσική (Βιβάλντι, Μπαχ, Μότσαρτ, κλπ.).
Οι ιδέες του Διαφωτισμού συγκεντρώθηκαν στην Εγκυκλοπαίδεια, ένα μεγάλο έργο με 33 τόμους που το έγραψαν πολλοί διαφωτιστές μαζί, για να παρουσιάσουν όλες τις νέες γνώσεις, τις νέες ιδέες και αντιλήψεις. Πρωτεργάτες εγκυκλοπαιδιστές ήταν ο Ντ’ Αλαμπέρ και ο Ντιντερό.
Ο Κοπέρνικος "ανακάλυψε" το ηλιοκεντρικό σύστημα (ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο και οι πλανήτες περιφέρονται γύρω του-Αρίσταρχος). Ποιος όμως έθεσε για πρώτη φορά την ηλιοκεντρική θεωρία. Ήταν πράγματι ο Κοπέρνικος;
Tι έγραψε ο Κοπέρνικος
»Και, εδώ, αρχίζουν τα «περίεργα»: τη θεωρία του Αρίσταρχου τη γνώριζαν όχι μόνο οι αρχαίοι, αλλά και ο ίδιος ο Κοπέρνικος, που ήξερε άριστα ελληνικά. Στο χειρόγραφο του ονομαστού έργου του Περί περιφορών των ουρανίων σωμάτων (De revolutionibus orbium celestium), έγραφε:
“Ο Φιλόλαος [πυθαγόρειος φιλόσοφος του E’ αιώνα] πίστευε στην κίνηση της Γης… την ίδια άποψη είχε και ο Σάμιος Αρίσταρχος… όπως είχε σχολιασθεί και από τον Αριστοτέλη, ο οποίος όμως απέρριπτε αυτή τη θεωρία” (…)
»Ομως, στο χειρόγραφο που έδωσε στον εκδότη του για εκτύπωση, ο Κοπέρνικος αφαίρεσε δυο σελίδες – αυτές ακριβώς που μνημονεύουν την προδρομική ανακάλυψη του Αρίσταρχου!
»Πολλοί ιστορικοί της αστρονομίας προσπάθησαν να «λύσουν το μυστήριο» αυτής της… αυτολογοκρισίας. Ορισμένοι – όπως ο διεθνούς φήμης έλληνας αστρονόμος E. Αντωνιάδης – την απόδωσαν σε πρόθεση του Κοπέρνικου να «διαγράψει» τον αρχαίο πρόδρομό του και να θεωρηθεί αυτός επινοητής του ηλιοκεντρικού συστήματος. Οπως κι έγινε, άλλωστε.
«Αστρονόμος Κοπέρνικος: Συνομιλία με τον Θεό», ζωγραφικός πίνακας του Γιαν Ματέικο
Οι ιστορικοί
»Ετσι ή αλλιώς, οι περισσότεροι ιστορικοί δεν έχουν δισταγμούς για την πατρότητα της ηλιοκεντρικής θεωρίας. Το 1766 λ.χ., ο γάλλος Dutens έγραφε: “Είναι απορίας άξιον ότι το σύστημα αυτό, τόσο σαφώς διατυπωμένο από τους αρχαίους, πήρε το όνομα ενός νεότερου φιλοσόφου”.Ενώ ο καθηγητής της Ιστορίας των Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ George Sarton τονίζει: “Ο Αρίσταρχος είχε διατυπώσει αυτό που ονομάζουμε ‘Σύμπαν του Κοπέρνικου’ δεκαοχτώ αιώνες πριν από τον Κοπέρνικο’.
»Aυτά για την ιστορικο-επιστημονική αλήθεια – χωρίς, φυσικά, καμιά “προγονοπληξία” και καμιά διάθεση “μείωσης” του έργου του μεγάλου πολωνού αστρονόμου, έστω και αν η πράξη του – η αποσιώπηση του Αρίσταρχου – γεννάει πολλά ερωτηματικά.
»Βέβαιο είναι πως οι πρωτοποριακές θεωρίες του “πατέρα”-Αρίσταρχου δεν μπόρεσαν να επικρατήσουν στον καιρό τους, ενώ η επανάληψη και ανάπτυξή τους από τον “γιο”-Κοπέρνικο, έφεραν τη μεγάλη επανάσταση στην αστρονομία και τον ανάδειξαν σε ανάδοχο του συστήματος.
Σημαντικοί εκπρόσωποι του Διαφωτισμού και ρητά τους
• Βολταίρος: Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος από τη στιγμή που το θελήσει να είναι.•
Αποφάσισα να είμαι ευτυχισμένος επειδή κάνει καλό στην υγεία.
Είναι τιμιότερο να κινδυνέψουμε για να σώσουμε έναν ένοχο, παρά να καταδικάσουμε έναν αθώο.
Μοντεσκιέ :Για να κάνεις μεγάλα πράγματα, δεν είναι ανάγκη να είσαι μεγαλοφυΐα. Δεν είναι ανάγκη να είσαι πάνω από τους άλλους ανθρώπους. Πρέπει να είσαι μαζί τους.
Η τυραννία ενός ηγεμόνα σε μια ολιγαρχία δεν είναι τόσο επικίνδυνη για το κοινό καλό όσο η απάθεια των πολιτών σε μια δημοκρατία.
«Δεν μπορεί κάτι να είναι απαραίτητα σωστό επειδή είναι νόμος. Πρέπει να είναι όμως νόμος, αν είναι το σωστό».
Τζoν Λοκ :Αν ένας ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του εναντίον του λαού του, τότε ο λαός έχει το δικαίωμα να τον αντιμετωπίσει με Βία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου