ΠΩΣ ΕΚΦΡΑΖΕΤΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟ-ΣΧΟΛΕΙΟ

Ο χρόνος είναι η έννοια με την οποία αντιλαμβανόμαστε πότε γίνεται κάτι ή πόσο διαρκεί. Για να δηλώσουμε, λοιπόν, την έννοια του χρόνου στον προφορικό ή γραπτό λόγο, χρησιμοποιούμε διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων είναι:

Α.) ΟΙ    ΧΡΟΝΟΙ    ΤΩΝ    ΡΗΜΑΤΩΝ     

► ΧΡΟΝΟΙ των ρημάτων είναι οι διάφοροι τύποι, οι διάφορες μορφές που παίρνουν τα ρήματα για να μας δείξουν πότε γίνεται κάτι.

Πότε ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;

π.χ. Ο αγώνας αρχίζει (ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ  -τώρα – στο παρόν)

Ο αγώνας άρχισε (ΑΟΡΙΣΤΟΣ -χθες – στο παρελθόν)

Ο αγώνας θα αρχίσει (ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ-αύριο – στο μέλλον)

ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ
ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΙΚΟΙ	ΠΑΡΟΝΤΙΚΟΙ	ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ
Παρατατικός άρχιζα	Ενεστώτας αρχίζω	ΜΕΛ. ΕΞΑΚΟΛΟΥΘ. Θα αρχίζω
Αόριστος άρχισα	Παρακείμενος Έχω αρχίσει	ΜΕΛ. ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ Θα αρχίσω
Υπερσυντέλικος Είχα αρχίσει		ΜΕΛ.ΣΥΝΤΕΛΕΣΜ. Θα έχω αρχίσει

Β)    ΧΡΟΝΙΚΑ     ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ  

► Χρονικά επιρρήματα είναι οι άκλιτες λέξεις που φανερώνουν χρόνο.

Τα πιο συνηθισμένα χρονικά επιρρήματα είναι τα έξης:

Έπειτα, κατόπιν, πρώτα, πριν, πρωτύτερα, νωρίς, αργά, αργότερα, εγκαίρως, αμέσως, κιόλας, σήμερα, πέρυσι, απόψε, έπειτα, χθες, ξανά, συχνά, σπάνια, ποτέ, σήμερα κ.ά.

                    Πότε      ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;       

π.χ. Φύγε αμέσως.

Η φίλη μου έφτασε εγκαίρως.

Θα μιλήσουμε αργότερα.

Γ)     ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ     

► Χρησιμοποιούνται συχνά και κάποια ουσιαστικά , συνήθως σε πτώση αιτιατική και πιο σπάνια σε πτώση γενική .

π.χ. θα επιστρέψω το βράδυ.

Έλα την Κυριακή να φάμε μαζί.

Θα ξανάρθουμε του χρόνου.

► Επίσης ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΜΕ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ  

 (  ανά, κατά, με,σε, μετά, από, προς,για, ως κ.λπ.).

π.χ. Δεν κάνει τίποτα για την ώρα.

Θα έρθει κατά το βραδάκι.

Θα έχει φτάσει ως αύριο.

Δ) ΧΡΟΝΙΚΕΣ       ΜΕΤΟΧΕ Σ   

                    Πότε      ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;       

π.χ. Ξημερώνοντας Χριστούγεννα, χτύπησε το σήμαντρο.

Παρατηρώντας τη μούχλα, ανακάλυψε την πενικιλίνη.

Ε)     ΧΡΟΝΙΚΕΣ            ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ    

► Χρονικές προτάσεις ονομάζονται οι εξαρτημένες (δευτερεύουσες) προτάσεις που φανερώνουν χρόνο, προσδιορίζουν δηλαδή χρονικά μια άλλη πρόταση.

Οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με:

● χρονικούς συνδέσμους: Όταν, σαν, ενώ, καθώς, αφού, αφότου, πριν, μόλις, προτού, ώσπου, ωσότου, όσο που, άμα

                    Πότε      ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;       

π.χ. Όταν έμαθε τα νέα, χάρηκε πάρα πολύ.

Μόλις την είδε, έτρεξε αμέσως κοντά της χαμογελώντας.

Θα έχει νυχτώσει, πριν έρθετε.

Μέχρι να αρχίσει η βροχή, είχα φτάσει σπίτι.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι χρονικές προτάσεις συνήθως χωρίζονται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζουν.

π.χ. Όταν δεν έχει πολλή δουλειά, πηγαίνει στο εξοχικό του.

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ

ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

1) Να υπογραμμίσεις και να αναγνωρίσεις τον τρόπο με τον οποίο εκφράζεται ο χρόνος στις παρακάτω προτάσεις:

*Σήμερα είσαι υπέροχος!

{………………………………………………...}

*Το πρωί έκανε πολύ κρύο.

{……………………..…………………….…....}

*Η γιαγιά συγκινήθηκε βλέποντας τον εγγονό της να παίζει στον κήπο.

{………………………………………………...}

*Ο Δημήτρης κοιμήθηκε στον καναπέ καθώς διάβαζε εφημερίδα.

{………………………………………………...}

*Τα χελιδόνια έφυγαν το φθινόπωρο και θα ξανάρθουν την άνοιξη.

{…………………………………………………}

*Προσπαθώντας να φτάσει το βάζο με το γλυκό έπεσε αλλά δεν  χτύπησε.

{………………………………………………….}

Σκέψου το καλύτερα  ως αύριο πριν μου απαντήσεις.

{……………………………………                    …………….        }

*Να έρθεις προτού νυχτώσει, και αφού τελειώσουμε το παιχνίδι, θα σε γυρίσω στο σπίτι.

{………………………………………………….}

*Βλέποντας τη σημαία να κυματίζει δάκρυσε.

{…………………………………………………..}

2) Φτιάχνω προτάσεις με δύο ουσιαστικά  που ναα φανερώνουν χρόνο ,  δυο χρονικά επιρρήματα, δυο χρονικούς συνδέσμους και δυο χρονικές μετοχές:

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

............................................................................................................................................................................................................................................

ΜΕΤΟΧΕΣ

…………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………….

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

...................................................................................

......................................................................

3) Να ξαναγράψεις το παρακάτω κείμενο αλλάζοντας τους χρόνους των ρημάτων ώστε όλα όσα αναφέρονται σε αυτό να φαίνονται σαν να συνέβαιναν στο παρελθόν.

Από νωρίς το πρωί ο ουρανός είναι σκεπασμένος με μαύρα σύννεφα, που όσο περνά η ώρα πυκνώνουν. Η ατμόσφαιρα είναι βαριά και απειλητική. Ο αέρας αρχίζει να φυσάει δυνατά. Τα κλαδιά των δέντρων λυγίζουν δεξιά και αριστερά, έτοιμα να σπάσουν. Σε λίγο αρχίζουν τα μπουμπουνητά. Αστραπές σκίζουν τον αέρα και τα τζάμια τρίζουν από το δυνατό θόρυβο. Δεν αργεί να ξεσπάσει η βροχή. Στην αρχή είναι απαλή, αλλά στη συνέχεια δυναμώνει όλο και περισσότερο. Οι σταγόνες χτυπούν με δύναμη το τζάμι. Τραβάω την κουρτίνα της μπαλκονόπορτας και κοιτάζω έξω. Ευτυχώς είναι Σάββατο και δεν έχουμε σχολείο. Έτσι κάθομαι στη ζεστασιά και την ασφάλεια του σπιτιού μου και παρακολουθώ τη βροχή από το τζάμι. Είναι η πρώτη φθινοπωρινή καταιγίδα.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………