Το αντικείμενο στα δίπτωτα ρήματα
Στα δίπτωτα ρήματα τα αντικείμενα θα μπαίνουν στις εξής πτώσεις:
α) γενική - αιτιατική,
β) αιτιατική (προσώπου) - αιτιατική (πράγματος).
Από τα δύο αυτά αντικείμενα το ένα λέγεται άμεσο και το άλλο έμμεσο.
Λέγεται άμεσο εκείνο στο οποίο πηγαίνει άμεσα η ενέργεια του υποκειμένου ή γιατί αυτό σχετίζεται άμεσα με το ρήμα.
Λέγεται έμμεσο εκείνο στο οποίο πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου.
 Επειδή είναι πολύ φυσιολογικό να μην κατάλαβες τίποτα απ' όσα διάβασες παραπάνω για το άμεσο και το έμμεσο, και να νιώθεις λίγο αγχωμένος/η γι' αυτό ας τα δούμε σε παραδείγματα.
|
Παραδείγματα | γενική έμμεσο | αιτιατική άμεσο |
α) Ο Γιώργος μου ζήτησε χρήματα | μου | χρήματα |
β) Του έδωσα το βιβλίο. | Του | το βιβλίο |
Όταν ακούμε ή λέμε παρόμοιες προτάσεις, καταλαβαίνουμε αμέσως το νόημά τους. Ας υποθέσουμε όμως ότι δεν ακούσαμε καλά και το μόνο που καταλάβαμε ήταν ότι ο Γιώργος ζήτησε. Τότε θα ρωτήσουμε:
-- Τι ζήτησε ο Γιώργος; χρήματα θα είναι η απάντηση.
Αλλά επειδή είμαστε περίεργοι θα ρωτήσουμε και πάλι:
-- Από ποιον τα ζήτησε τα χρήματα ο Γιώργος; Και θα μας απαντήσουν: από μένα (μου).
Να λοιπόν τι σημαίνει ότι το άμεσο αντικείμενο συμπληρώνει άμεσα την ενέργεια του υποκειμένου. Είναι αυτό που στην καθημερινή μας ζωή θέλουμε να μάθουμε πρώτο, η πρώτη πληροφορία που μας ενδιαφέρει.
Επειδή όμως αυτά τα ζητήματα τα έχουν μελετήσει ήδη δεκάδες γενιές καθηγητών και μαθητών, και επειδή είμαστε πολύ οργανωτικοί, γι' αυτό βγάλαμε και κάποιους κανόνες που μας κάνουν τη ζωή πιο εύκολη. Αυτούς τους κανόνες θα τους δούμε στη συνέχεια, αναλυτικά κατά περίπτωση:
1α. Το αντικείμενο σε γενική και αιτιατική.
Διάβασε προσεκτικά τα παραδείγματα:
Παραδείγματα | γενική έμμεσο | αιτιατική άμεσο |
α) Έδωσα του Γιώργου το βιβλίο. | του Γιώργου | το βιβλίο |
β) Του έδωσα το βιβλίο. | Του | το βιβλίο |
γ) Έδωσα στον Γιώργο το βιβλίο. | στον Γιώργο | το βιβλίο |
δ) Έδωσα του Γιώργου και του Γιάννη το βιβλίο και το τετράδιο. | του Γιώργου του Γιάννη | το βιβλίο, το τετράδιο |
ε) Έδωσα στον Γιώργο και στον Γιάννη το βιβλίο και το τετράδιο. | στον Γιώργο στον Γιάννη | το βιβλίο, το τετράδιο |
στ) Σ' το έδωσα. (Σου το έδωσα και όχι Στο έδωσα) | Σου | το |
ζ) Του ζήτησα χρήματα. | Του | χρήματα |
η) Ζήτησα από τον Γιώργο χρήματα. | από τον Γιώργο | χρήματα |
Πρώτα απ' όλα στα παραπάνω παραδείγματα διαπιστώνουμε ότι:
Το ένα αντικείμενο βρίσκεται σε πτώση γενική και το άλλο σε αιτιατική.
Αυτό που βρίσκεται σε γενική είναι έμμεσο κι αυτό που βρίσκεται σε αιτιατική είναι άμεσο.
Για να βρούμε το αντικείμενο σε μια πρόταση πρέπει να ακολουθούμε πιστά ένα συγκεκριμένο και απλό τρόπο, κάνοντας τα εξής βήματα:
1ο βήμα: Διαβάζουμε προσεκτικά την πρόταση και βρίσκουμε το ρήμα. Υποθέτουμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα άλλο παρά μόνο το ρήμα, γι' αυτό και αρχίζουμε τις ερωτήσεις.
2ο βήμα: Ρωτάμε ποιος (ή ποια ή ποιο) + το ρήμα για να βρούμε το υποκείμενο.
3ο βήμα: Ελέγχουμε αν το ρήμα είναι απρόσωπο, συνδετικό ή μεταβατικό μονόπτωτο ή δίπτωτο.
4ο βήμα: Ρωτάμε τι ή ποιον ή σε ποιον ή από ποιον + το ρήμα + το υποκείμενο, για να βρούμε το αντικείμενο.
5ο βήμα: Επαναλαμβάνουμε την ερώτηση τι ή ποιον ή σε ποιον + το ρήμα + α’ αντικείμενο + το υποκείμενο, για να βρούμε και το δεύτερο αντικείμενο (αν υπάρχει).
6ο βήμα: Αφού βρήκαμε το αντικείμενο/α ελέγχουμε την πτώση τους.
7ο βήμα: Διαπιστώνουμε ποιο είναι το άμεσο και ποιο το έμμεσο.
Προσοχή
1. Δεν κάνουμε ποτέ την ερώτηση πού ή πώς, γιατί οι απαντήσεις που θα πάρουμε δε μας δίνουν αντικείμενο.
2. Το αντικείμενο, όπως έχουμε ξαναπεί, δε βρίσκεται ποτέ σε ονομαστική.
Ας εφαρμόσουμε τη θεωρία:
| Οι Αθηναίοι μετέφεραν τα παιδιά τους στην Τροιζήνα. | | |
1ο βήμα: βρίσκουμε το ρήμα: | μετέφεραν | ρήμα |
| 2ο βήμα: βρίσκουμε το υποκείμενο ρωτώντας: ποιοι μετέφεραν; | Οι Αθηναίοι | υποκείμενο |
| 3ο βήμα: διαπιστώνουμε ότι το ρήμα είναι μεταβατικό-μονόπτωτο (μεταφέρω κάποιον). | μετέφεραν | μεταβατικό |
| 4ο βήμα: Ρωτάμε τι, ποιον, σε ποιον μετέφεραν οι Αθηναίοι; | τα παιδιά | αντικείμενο |
| 5ο βήμα: Ρωτάμε τι, ποιον, σε ποιον μετέφεραν οι Αθηναίοι; | --- | --- |
| 6ο βήμα: Η πρόταση έχει ένα αντικείμενο σε πτώση | αιτιατική | |
7ο βήμα: Αφού έχουμε ένα αντικείμενο δε χρειάζεται έλεγχος
Να βρεις το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις,
κάνοντας τις απαραίτητες ερωτήσεις.
(συμπληρώστε τα κενά και υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση)
Οι αρχαίοι Αθηναίοι
δίδασκαν στα παιδιά μουσική.
ρήμα:
υποκ.: ποιοι-ες-α δίδασκαν:
αντ.: τι δίδασκαν: ___________________
αντ.: σε ποιον δίδασκαν: ___________________
Ο Νίκος μου χάρισε το
στυλό του.
ρήμα:
υποκ.: ποιος-α-ο χάρισε:
αντ.: τι χάρισε: ___________________
αντ.: σε ποιον χάρισε:
___________________
Η μητέρα μου μας
φόρεσε στρατιωτικά ρούχα.
ρήμα:
υποκ.: ποιος-α-ο φόρεσε:
αντ.: τι φόρεσε: ___________________
αντ.: σε ποιον φόρεσε:
___________________
Η πεθερά μου φόρτωσε
τη νύφη χρυσαφικά.
ρήμα:
υποκ.: ποιος-α-ο φόρτωσε:
αντ.: τι φόρτωσε: ___________________
αντ.: σε ποιον φόρτωσε:
___________________
Στο σπίτι της η
γιαγιά μου κερνάει τους επισκέπτες κρασί.
Οι εργάτες του εργοστασίου
φόρτωσαν το αμάξι κιβώτια.
Άλλη φορά μη μου πεις
ψέματα.
Άσκηση στα μονόπτωτα και στα δίπτωτα ρήματα  |
παιδιά κι άντρες , γυναίκες και γέροι.
Την Πρωτομαγιά του 1886 έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις και εξεγέρσεις στο Σικάγο με αίτημα τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασία, οχτώ ψυχαγωγία και οχτώ ύπνος. 
που ωραιότερη φύση ξυπνάει
παιδιά κι άντρες , γυναίκες και γέροι.
Την Πρωτομαγιά του 1886 έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις και εξεγέρσεις στο Σικάγο με αίτημα τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασία, οχτώ ψυχαγωγία και οχτώ ύπνος. 
