1821: Η Επανάσταση εξαπλώνεται

Για να αντιμετωπίσει την Επανάσταση στο ξεκίνημά της, ο αρχηγός του οθωμανικού στρατού, Χουρσίτ πασάς, τον Απρίλιο του 1821 έστειλε εναντίον των επαναστατών τον στρατηγό του, Ομέρ Βρυώνη.

·    Η πρώτη μάχη της Επανάστασης έγινε στο Λεβίδι (χωριό κοντά στην Τρίπολη) στις 14 Απριλίου.

Η νίκη που πέτυχαν εκεί οι Έλληνες ανέβασε πολύ το ηθικό τους.

·    Οι οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδας, Αθανάσιος Διάκος, Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης, προσπάθησαν να αμυνθούν συντονισμένα στις δυνάμεις του Ομέρ Βρυώνη, όμως έχασαν.

Στην  μάχη της Αλαμάνας (24 Απριλίου) οι Τούρκοι σκότωσαν όλους τους άντρες της ομάδας του Αθανάσιου Διάκου. Τον ίδιο τον Διάκο τον συνέλαβαν και τον θανάτωσαν με φρικτό θάνατο.

·    Λίγες μέρες αργότερα, στις 8 Μαΐου, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος έδωσε νικηφόρα μάχη στο χάνι της Γραβιάς, κατορθώνοντας να προκαλέσει αρκετές απώλειες στον τουρκικό στρατό.

·    Στις 12 και 13 Μαΐου στο Βαλτέτσι (χωριό κοντά στην Τρίπολη) δόθηκε μια μεγάλη μάχη, κατά την οποίαν, κάτω από την αρχηγία τού Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, οι Έλληνες νίκησαν. Αυτό ήταν το πρώτο σημαντικό πολεμικό γεγονός της Επανάστασης, αφού η νίκη αναπτέρωσε το ηθικό των εξεγερμένων και άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Τρίπολης (Τριπολιτσάς, όπως την έλεγαν), που ήταν το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο των Τούρκων στην Πελοπόννησο.

·    Η Επανάσταση άρχισε να μετρά τις πρώτες νίκες της και στο Αιγαίο:

Στα τέλη Απριλίου, Ψαριανοί και Υδραίοι καπεταναίοι βύθισαν ένα τουρκικό πλοίο και αιχμαλώτισαν ένα άλλο.

Στα τέλη Μαΐου, στην ναυμαχία της Ερεσού ο Δημήτρης Παπανικολής με το πυρπολικό του έβαλε φωτιά και κατέστρεψε ένα τουρκικό πλοίο. Από τότε τα πυρπολικά μπήκαν δυναμικά στον Αγώνα και, στην διάρκεια της Επανάστασης, κατάφεραν σημαντικά πλήγματα στο οθωμανικό ναυτικό.

·    Τον Ιούνιο, ο Δημήτριος Υψηλάντης, αδελφός του Αλέξανδρου, έφτασε στην Πελοπόννησο και οι Έλληνες του έδωσαν την γενική αρχηγία του Αγώνα.

·    Στις 23 Ιουλίου οι επαναστάτες κατέλαβαν το κάστρο της Μονεμβασιάς και λίγο αργότερα (7 Αυγούστου) το κάστρο της Πύλου.

·    Στις 26 και 28 Αυγούστου, στα Βασιλικά της Φθιώτιδας, οι Τούρκοι νικήθηκαν για μιαν ακόμα φορά, με συνέπεια να ακυρώσουν για πολύ καιρό τα σχέδιά τους να εκστρατεύσουν εναντίον τής εξεγερμένης Πελοποννήσου.

·    Μετά από πολιορκία αρκετών μηνών, στις 23 Σεπτεμβρίου η Τριπολιτσά έπεσε στα χέρια των Ελλήνων.

Αυτό ήταν ένα πολύ σπουδαίο στρατιωτικό γεγονός, αφού σήμανε την επικράτηση των Ελλήνων στην Πελοπόννησο. 

 

 

 

Ερωτήσεις κατανόησης

ü Γιατί οι δύο πρώτες μάχες στην Πελοπόννησο, στο Λεβίδι και το Βαλτέτσι, ήταν τόσο σημαντικές για την Επανάσταση;

ü Ποιοι πολέμησαν στην Αλαμάνα; Τι έγινε εκεί;

ü Τι έγινε κατά την μάχη στο χάνι της Γραβιάς;

ü Γιατί η πτώση της Τριπολιτσάς είχε μεγάλη σημασία για τους Έλληνες;

ü  Αναλύστε με λίγα λόγια γιατί έδειξαν τέτοια σκληρότητα οι Έλληνες πολιορκητές της Τριπολιτσάς, όταν κατέλαβαν την πόλη;

(Έχουμε στο μυαλό μας και μία φράση του ιστορικού Σπυρίδωνος Τρικούπη: «Λαός, αποτινάσσων πολυχρόνιον και βαρύν ζυγόν κινείται πάντοτε θηριωδώς κατά των δεσποτών του».)

ü Να αναφέρετε ονομαστικά τα πολεμικά γεγονότα τού 1821, με τους πρωταγωνιστές τους (όπου αναφέρονται αυτοί).

1822: Η Επανάσταση τον δεύτερο χρόνο

Τον δεύτερο χρόνο του Αγώνα οι Τούρκοι οργάνωσαν καλύτερα την άμυνα και την αντεπίθεσή τους: Μια στρατιά τους θα κατέπνιγε την Επανάσταση στην Δυτική Ελλάδα, μια άλλη στην Ανατολική, ενώ ο στόλος τους θα αντιμετώπιζε τους νησιώτες. Στο τέλος, στρατός και στόλος θα ενώνονταν στην Πελοπόννησο, για να καταστείλουν την Επανάσταση και εκεί.

ü Τον Απρίλιο του 1822 έγινε ένα καινούριο Ζάλογγο στην Μακεδονία: Οι γυναίκες της Νάουσας, για να μην τις σκοτώσουν ή τις σκλαβώσουν οι Τούρκοι που είχαν καταλάβει την πόλη και την κατέστρεφαν, έπεσαν από τον καταρράκτη της Αράπιτσας (του ποταμού της πόλης) μαζί με τα παιδιά τους και σκοτώθηκαν.  Αυτό το γεγονός σήμανε το τέλος της εξέγερσης στην Βόρεια Ελλάδα. Η Επανάσταση από τότε και μετά περιορίστηκε στην Πελοπόννησο, την Στερεά Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου.

ü Την ίδια περίοδο οι Οθωμανοί κατέστρεψαν ολοκληρωτικά την επαναστατημένη Χίο. Άλλους από τους κατοίκους τούς έσφαξαν και άλλους τούς πούλησαν σαν σκλάβους.
Η καταστροφή αυτή συγκλόνισε τους λαούς της Ευρώπης.

ü Μετά από λίγο διάστημα, τον Ιούνιο του 1822, ο Ψαριανός Κωνσταντίνος Κανάρης πήρε εκδίκηση για τα θύματα της Χίου: με το πυρπολικό του ανατίναξε στο λιμάνι της κατεστραμμένης Χίου την ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, όταν γιόρταζαν το Μπαϊράμι. Ο αρχιναύαρχος Καρά Αλής και περίπου 2.000 Οθωμανοί στρατιώτες σκοτώθηκαν.

ü Στην Ήπειρο η κατάσταση παρέμενε δύσκολη. Ο Χουρσίτ πασάς πολεμούσε τους Σουλιώτες, και οι Έλληνες, με αρχηγό τον άπειρο από πόλεμο Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, που είχαν προστρέξει για να τους βοηθήσουν, πολέμησαν εναντίον του στο Πέτα (22 Ιουλίου), αλλά νικήθηκαν. Μετά απ’ αυτό, οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να φύγουν οριστικά από το Σούλι.

ü Την ίδια εποχή ο Μαχμούτ Δράμαλης, πασάς της Λάρισας, ορίστηκε αρχηγός της εκστρατείας εναντίον των Ελλήνων και κατέβηκε με τον στρατό του μέχρι το Άργος. Εκεί όμως τον περίμενε ο Κολοκοτρώνης, ο οποίος εφαρμόζοντας την τακτική της καμένης γης[1] τον ανάγκασε να πάρει τον δρόμο της επιστροφής.

Στις 26 Ιουλίου έγινε η μάχη στα Δερβενάκια
(περιοχή ανάμεσα από δύο βουνά), κατά την οποία ελάχιστοι Τούρκοι μπόρεσαν να διαφύγουν. Στα χέρια των Ελλήνων έπεσαν πολλά λάφυρα και όπλα.

Μετά την μάχη ο Κολοκοτρώνης ανακηρύχθηκε αρχιστράτηγος, ο Δράμαλης πέθανε από την στενοχώρια του και ο Χουρσίτ αυτοκτόνησε. Η Επανάσταση εδραιωνόταν.

ü Τον Οκτώβριο του 1822 ο Ομέρ Βρυώνης με τον στρατό του πολιόρκησαν για πρώτη φορά το Μεσολόγγι, όμως η φρουρά του, με αρχηγό τον Μάρκο Μπότσαρη, τους καθυστέρησε αρκετά, μέχρι που χειμώνιασε και, μετά τα Χριστούγεννα, έλυσαν προσωρινά την πολιορκία.

Ερωτήσεις κατανόησης

ü Ποιο ήταν το σχέδιο των Τούρκων για την αντιμετώπιση της Ελληνικής Επανάστασης;

ü Πότε καταστράφηκε η Χίος; Ποιοι την κατέστρεψαν και για ποιον λόγο;

ü Περιγράψτε με λίγα λόγια την θυσία των γυναικών στην Νάουσα, τον Απρίλιο του 1822.

ü Ποια ήταν τα αντίποινα του Κωνσταντίνου Κανάρη για την καταστροφή της Χίου;

ü Πότε έγινε η μάχη στο Πέτα; Αναφέρετε μια πιθανή αιτία της ήττας των Ελλήνων.

ü Περιγράψτε με λίγα λόγια πώς ο Κολοκοτρώνης με τους υπόλοιπους Έλληνες νίκησαν τον Δράμαλη στα Δερβενάκια.

ü Αναφέρετε τα σημαντικότερα γεγονότα του 1822.