Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων

Ενότητα Β΄ - Κεφάλαιο 4

Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων

 Καθημερινή ζωή

Οι Τούρκοι είχαν  αναθέσει την είσπραξη των φόρων στους τοπικούς άρχοντες, δηλαδή τους κοτζαμπάσηδες. Γι’ αυτόν τον λόγο είχαν παραχωρήσει κάποια προνόμια στις ελληνικές κοινότητες.

Χάρη σ’ αυτές τις παραχωρήσεις οι Έλληνες διατήρησαν τους εθνικούς δεσμούς τους, την γλώσσα τους, την θρησκεία τους, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους. Κατάφεραν, ακόμα, να προοδεύσουν στο εμπόριο, την ναυτιλία, κλπ.

Παρ’ όλα αυτά, οι συνθήκες ζωής για τους χριστιανικούς πληθυσμούς

–ιδίως κατά τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας– ήταν πολύ άσχημες:

·  Οι ραγιάδες ζούσαν φτωχικά, σε απομακρυσμένα χωριά ή στις φτωχές συνοικίες των πόλεων, υποχρεώνονταν να παίρνουν μέρος σε διάφορες αγγαρείες, και στον στρατό υπηρετούσαν μόνο σε βοηθητικές υπηρεσίες (ως ναύτες ή οδηγοί).

·  Τους πιο εύφορους και μεγάλους κάμπους τους άρπαζαν οι Τούρκοι αγάδες, αλλά και οι Έλληνες κοτζαμπάσηδες. Έτσι, στους φτωχούς αγρότες έμεναν τα πιο μικρά και άγονα χωράφια.

·  Οι Οθωμανοί είχαν εφαρμόσει το παιδομάζωμα (κυρίως κατά τους δύο πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας). Έπαιρναν δηλαδή μικρά αγόρια από τα σπίτια τους και τα εκπαίδευαν, για να υπηρετήσουν ως υπάλληλοι ή στρατιώτες τον Σουλτάνο και την αυτοκρατορία όταν θα μεγάλωναν. Αυτοί ήταν οι γενίτσαροι.

·  Οι κατακτημένοι πληθυσμοί υφίσταντο πολλές διακρίσεις εναντίον τους.

Για να ησυχάσουν από τα βάσανα, πολλοί χριστιανοί αποφάσιζαν να αλλαξο­πιστήσουν και να γίνουν μουσουλμάνοι, δηλαδή να εξισλαμιστούν. Άλλοι, πάλι, παρέμεναν κρυφά χριστιανοί, αλλά διέδιδαν επίσημα πως γίνονταν μουσουλμάνοι. Αυτοί ήταν οι κρυπτοχριστιανοί.

 

Φορολογία

Με σουλτανικούς νόμους επετράπη στους χωρικούς, όχι βέβαια η ιδιοκτησία της γης αλλά η χρησιμοποίησής της. Οι αγρότες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έχασαν τη γη τους , και όφειλαν ως καλλιεργητές πια να καταβάλουν ορισμένους φόρους.

Οι Χριστιανοί (οι ραγιάδες)

ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν περισσότερους φόρους από τους Τούρκους. Πλήρωναν φόρους για τα πάντα:

·  Κεφαλικό φόρο (χαράτσι): όσο πιο πολλά άτομα είχε η οικογένεια, τόσο περισσότερα χρήματα πλήρωναν,

·  Φόρο για την αγροτική παραγωγή τους (την δεκάτη, δηλ. το 1/10 της παραγωγής). Οι Έλληνες δεν είχαν δικαίωμα ιδιοκτησίας, διότι κύριος όλης της γης εθεωρείτο ο Σουλτάνος. 

  ·Φόρο για τα σπίτια τους,

·  Φόρο για τα χωράφια τους,

·ΑΛΛΟΙ ΦΌΡΟΙ:  φόρο καπνού, γάμου, καταλυμάτων, , καφτανίων, καρφοπετάλλων, 

για τη μακριά κόμη. Από τον τελευταίο , έμεινε παροιμιώδης η φράση: «πλήρωσε τα μαλλιά της κεφαλής του»

Για να συντηρηθούν οι κρατικές εγκαταστάσεις και οι δαπάνες των ανακτόρων του Σουλτάνου, ο Ελληνικός λαός πλήρωνε ειδικό φόρο το ονομαστό «σουφράτ», εξ’ ου παραμένει μέχρι και σήμερα η φράση «τα σούφρωσες».  

Το «πανιάτικο», ήταν ο φόρος για τα καραβόπανα των πλοίων του Τουρκικού στόλου. Πάλι η παροιμιώδης φράση έχει μείνει και αυτή «Έμεινα πανί με πανί».

Για να έχεις το δικαίωμα να παντρευτεί κάποιος έπρεπε να πληρώσει ένα φόρο τον ονομαζόμενο «νιγιαμπέτ», διαφορετικά ο γάμος κρινόταν άκυρος και επιβάλλονταν πρόστιμο το πενταπλάσιο του «νιγιαμπέτ».

Δικαίωμα φορολόγησης είχε η Τουρκική εξουσία για την σφαγή των ζώων τα ονομαστά «σφαχτικά»

Στα λιμάνια πληρώνονταν τελωνειακό δικαίωμα στους Τούρκους και στις εμπορικές συναλλαγές, τα «ζυγιστικά». Ένας άλλος φόρος ήταν το «αλατιάτικο», που ήταν το δικαίωμα πάνω στην παραγωγή του αλατιού.

Έκτακτους φόρους, περισσότερους ή λιγότερους, ανάλογα με την εποχή.

Εκτός από τους φόρους του Σουλτάνου, σε πολλά μέρη οι τοπικοί άρχοντες (προεστοί, κοτζαμπάσηδες, κλπ.) εκμεταλλεύονταν την εξουσία τους και με διάφορες δικαιολογίες ζητούσαν επί πλέον φόρους από τους κατοίκους, για το προσωπικό τους ταμείο.

Ερωτήσεις κατανόησης

ü Γιατί οι Τούρκοι έκαναν κάποιες (έστω λίγες) παραχωρήσεις στους Έλληνες;

ü Ποιες ήταν, με λίγα λόγια, οι συνθήκες ζωής των υποδούλων;

ü Τι ήταν το παιδομάζωμα; Για ποιον λόγο γινόταν;

ü Ποιοι ήταν οι κρυπτοχριστιανοί; Γιατί αρκετοί Έλληνες εξισλαμίζονταν;

ü Αναφέρετε κάποιους από τους φόρους που ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν οι ραγιάδες.

ü Πώς κρίνετε την συμπεριφορά αρκετών κοτζαμπάσηδων να ζητούν επί πλέον φόρους από τους φτωχούς Έλληνες ομοεθνείς τους;