Το υποκείμενο, το ρήμα και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο σε μια πρόταση

 

Το υποκείμενο, το ρήμα και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο σε μια πρόταση

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

http://users.sch.gr/vaskitsios/katsba/dim/d/glw-d-antikeimeno-kathgoroumeno.htm

 http://users.sch.gr/vaskitsios/katsba/dim/d/glw-d-kathgoroumeno.htm

                            ΤΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

     Ποιος είναι; Υ                        Τι είναι; Κ              

Τα συνδετικά ρήματα   συνδέουν το υποκείμενο με το κατηγορούμενο.

....................................................................

2.  ΠΗΓΗ:

          Υ     -    Ρ     -      Α ή Κ     

Μπορείς να βρεις σε ποια πτώση βρίσκονται τα ουσιαστικά μέσα στην πρόταση;

Σε ποια πτώση βρίσκεται το ουσιαστικό με τα έντονα γράμματα;

1. Οι κάτοικοι των πόλεων είναι περισσότεροι από τους κατοίκους της υπαίθρου.
   1.   Ονομαστική
   2.   Γενική
   3.   Αιτιατική
   4.   Κλητική
2. Το κουνέλι έφαγε το καρότο.
   1.   Ονομαστική
   2.   Γενική
   3.   Αιτιατική
   4.   Κλητική
3. Οι κάτοικοι των πόλεων είναι περισσότεροι από τους κατοίκους της υπαίθρου.
   1.   Ονομαστική
   2.   Γενική
   3.   Αιτιατική
   4.   Κλητική
4. Το μολύβι μου είναι μηχανικό.
   1.   Ονομαστική
   2.   Γενική
   3.   Αιτιατική
   4.   Κλητική
5. Όταν χάνω τη γόμα μου, χρησιμοποιώ τη γόμα του φίλου μου.
   1.   Ονομαστική
   2.   Γενική
   3.   Αιτιατική
   4.   Κλητική

Το αντικείμενο στα δίπτωτα ρήματα

 

Στα δίπτωτα ρήματα τα αντικείμενα θα μπαίνουν στις εξής πτώσεις:

α) γενική - αιτιατική,

β) αιτιατική (προσώπου) - αιτιατική (πράγματος).

Από τα δύο αυτά αντικείμενα το ένα λέγεται άμεσο και το άλλο έμμεσο.

Λέγεται άμεσο εκείνο στο οποίο πηγαίνει άμεσα η ενέργεια του υποκειμένου ή γιατί αυτό σχετίζεται άμεσα με το ρήμα.

Λέγεται έμμεσο εκείνο στο οποίο πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου.

 

Επειδή είναι πολύ φυσιολογικό να μην κατάλαβες τίποτα απ' όσα διάβασες παραπάνω για το άμεσο και το έμμεσο, και να νιώθεις λίγο αγχωμένος/η γι' αυτό ας τα δούμε σε παραδείγματα.

 

Παραδείγματα	γενική έμμεσο	αιτιατική άμεσο
α) Ο Γιώργος μου ζήτησε χρήματα	μου	χρήματα
β) Του έδωσα το βιβλίο.	Του	το βιβλίο

 

Όταν ακούμε ή λέμε παρόμοιες προτάσεις, καταλαβαίνουμε αμέσως το νόημά τους. Ας υποθέσουμε όμως ότι δεν ακούσαμε καλά και το μόνο που καταλάβαμε ήταν ότι ο Γιώργος ζήτησε. Τότε θα ρωτήσουμε:

-- Τι ζήτησε ο Γιώργος; χρήματα θα είναι η απάντηση.

Αλλά επειδή είμαστε περίεργοι θα ρωτήσουμε και πάλι:

-- Από ποιον τα ζήτησε τα χρήματα ο Γιώργος; Και θα μας απαντήσουν: από μένα (μου).

 

Να λοιπόν τι σημαίνει ότι το άμεσο αντικείμενο συμπληρώνει άμεσα την ενέργεια του υποκειμένου. Είναι αυτό που στην καθημερινή μας ζωή θέλουμε να μάθουμε πρώτο, η πρώτη πληροφορία που μας ενδιαφέρει.

 

Επειδή όμως αυτά τα ζητήματα τα έχουν μελετήσει ήδη δεκάδες γενιές καθηγητών και μαθητών, και επειδή είμαστε πολύ οργανωτικοί, γι' αυτό βγάλαμε και κάποιους κανόνες που μας κάνουν τη ζωή πιο εύκολη. Αυτούς τους κανόνες θα τους δούμε στη συνέχεια, αναλυτικά κατά περίπτωση:

 

1α. Το αντικείμενο σε γενική και αιτιατική.

 

Διάβασε προσεκτικά τα παραδείγματα:

 

Παραδείγματα	γενική έμμεσο	αιτιατική άμεσο
α) Έδωσα του Γιώργου το βιβλίο.	του Γιώργου	το βιβλίο
β) Του έδωσα το βιβλίο.	Του	το βιβλίο
γ) Έδωσα στον Γιώργο το βιβλίο.	στον Γιώργο	το βιβλίο
δ) Έδωσα του Γιώργου και του Γιάννη το βιβλίο και το τετράδιο.	του Γιώργου του Γιάννη	το βιβλίο, το τετράδιο
ε) Έδωσα στον Γιώργο και στον Γιάννη το βιβλίο και το τετράδιο.	στον Γιώργο στον Γιάννη	το βιβλίο, το τετράδιο
στ) Σ' το έδωσα. (Σου το έδωσα και όχι Στο έδωσα)	Σου	το
ζ) Του ζήτησα χρήματα.	Του	χρήματα
η) Ζήτησα από τον Γιώργο χρήματα.	από τον Γιώργο	χρήματα

 

Πρώτα απ' όλα στα παραπάνω παραδείγματα διαπιστώνουμε ότι:

Το ένα αντικείμενο βρίσκεται σε πτώση γενική και το άλλο σε αιτιατική.

Αυτό που βρίσκεται σε γενική είναι έμμεσο κι αυτό που βρίσκεται σε αιτιατική είναι άμεσο.

Για να βρούμε το αντικείμενο σε μια πρόταση πρέπει να ακολουθούμε πιστά ένα συγκεκριμένο και απλό τρόπο, κάνοντας τα εξής βήματα:
1ο βήμα: Διαβάζουμε προσεκτικά την πρόταση και βρίσκουμε το ρήμα. Υποθέτουμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα άλλο παρά μόνο το ρήμα, γι' αυτό και αρχίζουμε τις ερωτήσεις.
2ο βήμα: Ρωτάμε ποιος (ή ποια ή ποιο) + το ρήμα για να βρούμε το υποκείμενο.
3ο βήμα: Ελέγχουμε αν το ρήμα είναι απρόσωπο, συνδετικό ή μεταβατικό μονόπτωτο ή δίπτωτο.
4ο βήμα: Ρωτάμε τι ή ποιον ή σε ποιον ή από ποιον + το ρήμα + το υποκείμενο, για να βρούμε το αντικείμενο.
5ο βήμα: Επαναλαμβάνουμε την ερώτηση τι ή ποιον ή σε ποιον + το ρήμα + α’ αντικείμενο + το υποκείμενο, για να βρούμε και το δεύτερο αντικείμενο (αν υπάρχει).
6ο βήμα: Αφού βρήκαμε το αντικείμενο/α ελέγχουμε την πτώση τους.
7ο βήμα: Διαπιστώνουμε ποιο είναι το άμεσο και ποιο το έμμεσο.

 

Προσοχή

1. Δεν κάνουμε ποτέ την ερώτηση πού ή πώς, γιατί οι απαντήσεις που θα πάρουμε δε μας δίνουν αντικείμενο.

2. Το αντικείμενο, όπως έχουμε ξαναπεί, δε βρίσκεται ποτέ σε ονομαστική.

Ας εφαρμόσουμε τη θεωρία:

 

Οι Αθηναίοι μετέφεραν τα παιδιά τους στην Τροιζήνα.
1ο βήμα: βρίσκουμε το ρήμα:	μετέφεραν	ρήμα
2ο βήμα: βρίσκουμε το υποκείμενο ρωτώντας: ποιοι μετέφεραν;	Οι Αθηναίοι	υποκείμενο
3ο βήμα: διαπιστώνουμε ότι το ρήμα είναι μεταβατικό-μονόπτωτο (μεταφέρω κάποιον).	μετέφεραν	μεταβατικό
4ο βήμα: Ρωτάμε τι, ποιον, σε ποιον μετέφεραν οι Αθηναίοι;	τα παιδιά	αντικείμενο
5ο βήμα: Ρωτάμε τι, ποιον, σε ποιον μετέφεραν οι Αθηναίοι;	---	---
6ο βήμα: Η πρόταση έχει ένα αντικείμενο σε πτώση	αιτιατική
7ο βήμα: Αφού έχουμε ένα αντικείμενο δε χρειάζεται έλεγχος Να βρεις το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις, κάνοντας τις απαραίτητες ερωτήσεις. (συμπληρώστε τα κενά και υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση)   Οι αρχαίοι Αθηναίοι δίδασκαν στα παιδιά μουσική. ρήμα:  υποκ.: ποιοι-ες-α δίδασκαν: αντ.: τι δίδασκαν:  ___________________  αντ.: σε ποιον δίδασκαν: ___________________  Ο Νίκος μου χάρισε το στυλό του. ρήμα:  υποκ.: ποιος-α-ο χάρισε: αντ.: τι χάρισε:  ___________________  αντ.: σε ποιον χάρισε: ___________________  Η μητέρα μου μας φόρεσε στρατιωτικά ρούχα. ρήμα:  υποκ.: ποιος-α-ο φόρεσε: αντ.: τι φόρεσε:  ___________________ αντ.: σε ποιον φόρεσε: ___________________  Η πεθερά μου φόρτωσε τη νύφη χρυσαφικά. ρήμα:  υποκ.: ποιος-α-ο φόρτωσε: αντ.: τι φόρτωσε:  ___________________  αντ.: σε ποιον φόρτωσε: ___________________  Στο σπίτι της η γιαγιά μου κερνάει τους επισκέπτες κρασί. Οι εργάτες του εργοστασίου φόρτωσαν το αμάξι κιβώτια. Άλλη φορά μη μου πεις ψέματα. ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΤΩΤΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ  Στις παρακάτω προτάσεις σου δίνονται τα αντικείμενα. Προσπάθησε να καταλάβεις, κάνοντας τις απαραίτητες ερωτήσεις, αν το ρήμα της πρότασης είναι μονόπτωτο ή δίπτωτο. Να δώσεις το βιβλίο και το τετράδιο.   μονόπτωτο   δίπτωτο Να μου δώσεις το βιβλίο και το τετράδιο.   μονόπτωτο   δίπτωτο Η Ζωή μοιάζει του πατέρα της και της μητέρας της.   μονόπτωτο   δίπτωτο Η Ζωή μοιάζει στον πατέρα της και στη μητέρα της.   μονόπτωτο   δίπτωτο Μεταβίβασε την περιουσία της στον αδερφό της.   μονόπτωτο   δίπτωτο Με τα παιχνίδια του μωρού φόρτωσε το αυτοκίνητο .   μονόπτωτο   δίπτωτο Οδήγησε τον κλέφτη στον εισαγγελέα.   μονόπτωτο   δίπτωτο Θα σας φέρω εγώ τα τρόφιμα.   μονόπτωτο   δίπτωτο Φίλησε μου το Νίκο και την Ελένη.   μονόπτωτο   δίπτωτο Δε σ' το ζήτησα εγώ.   μονόπτωτο   δίπτωτο

Μπορείς να ξεχωρίσεις το υποκείμενο, το ρήμα και το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο σε μια πρόταση;

 

1.  Όταν λιώσει, το χιόνι γίνεται νερό.

A.      ?    Υποκείμενο

B.      ?    Κατηγορούμενο

C.      ?    Αντικείμενο

D.      ?    Ρήμα

2. Το νερό της βροχής χτυπάει το τζάμι.

1.   ?    Ρήμα
2.   ?    Αντικείμενο
3.   ?    Υποκείμενο
4.   ?    Κατηγορούμενο

3. Η βροχή πότισε τα φυτά.

1.   ?    Ρήμα
2.   ?    Αντικείμενο
3.   ?    Υποκείμενο
4.   ?    Κατηγορούμενο

4. Ο κύριος Γιάννης διορίστηκε καθηγητής στο Γυμνάσιο.

1.   ?    Αντικείμενο
2.   ?    Ρήμα
3.   ?    Κατηγορούμενο
4.   ?    Υποκείμενο

5. Το ζώο αυτό ονομάζεται αίγαγρος.

1.   ?    Αντικείμενο
2.   ?    Κατηγορούμενο
3.   ?    Υποκείμενο
4.   ?    Ρήμα

6. Αυτή η άσκηση μοιάζει δύσκολη.

1.   ?    Υποκείμενο
2.   ?    Αντικείμενο
3.   ?    Κατηγορούμενο
4.   ?    Ρήμα

7. Το καρότο το έφαγε το κουνέλι.

1.   ?    Κατηγορούμενο
2.   ?    Υποκείμενο
3.   ?    Αντικείμενο
4.   ?    Ρήμα

8. Το νερό της θάλασσας το ζεσταίνει ο ήλιος.

1.   ?    Αντικείμενο
2.   ?    Ρήμα
3.   ?    Κατηγορούμενο
4.   ?    Υποκείμενο   

5. αντικείμενο

   
   

   ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

   -Σε ποια πτώση μπαίνει το αντικείμενο; -Τι γνωρίζουμε για τα μονόπτωτα και δίπτωτα ρήματα; -Τι πρεπει να προσέχουμε όταν ψαχνουμε το Αντικείμενο; .

    

   Το αντικείμενο μπαίνει μόνο στις πλάγιες πτώσεις, δηλαδή στη γενική και στην αιτιατική. 

   . Συνήθως αντί για τη γενική χρησιμοποιούμε εμπρόθετο αντικείμενο, δηλ. αντί να πούμε «Η Στέλλα μοιάζει του μπαμπά της» λέμε: «Η Στέλλα μοιάζει στον μπαμπά της.»

   Το αντικείμενο στα μονόπτωτα ρήματα

    Στα μονόπτωτα ρήματα το αντικείμενο βρίσκεται ή σε γενική ή σε αιτιατική. Ποτέ σε ονομαστική.

   Παραδείγματα

   Την φίλησε.                    Αιτιατική

   Του μοιάζει.                     γενική

    Ο Πετρος κλάδεψε την τριανταφυλλιά και τη λεμονιά.  Αιτιατική

    

    

    

    

   Ναι αλλά... θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος, πώς γίνεται στο παράδειγμα που έχουμε δύο αντικείμενα (την τριανταφυλλιά - τη λεμονιά) το ρήμα να είναι μονόπτωτο;

   Γίνεται γιατί  και τα δύο αντικείμενα βρίσκονται στην ίδια πτώση (αιτιατική) και δηλώνουν και τα δύο πράγμα.

    

    

   Στα δίπτωτα ρήματα τα αντικείμενα θα μπαίνουν στις εξής πτώσεις:

   α) γενική - αιτιατική,

    

    Του έδωσα το βιβλίο.

    

    

   Προσοχή

   1. Δεν κάνουμε ποτέ την ερώτηση πού ή πώς, γιατί οι απαντήσεις που θα πάρουμε δε μας δίνουν αντικείμενο.

   2. Το αντικείμενο, όπως έχουμε ξαναπεί, δε βρίσκεται ποτέ σε ονομαστική.

   στο τετράδιο

   ΑΣΚΗΣΗ

   Να βρείτε το Υποκείμενο ,το άμεσο και το έμμεσο αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις, κάνοντας τις απαραίτητες ερωτήσεις.

    

    

                             Ρ      Α                     Α

    Επιτέλους, δώσε μου εκείνο το κλειδί.
   ρήμα: δώσε
   υποκ.: ποιος-α-ο δώσε:
   αντ.: τι δώσε:  ___________________ είναι σε

   αντ.: ποιον-σε ποιον 

   Σου αφιερώνω αυτό το τραγούδι.
   ρήμα: αφιερώνω
   υποκ.: ποιος-α-ο αφιερώνω:
   αντ.: τι αφιερώνω:  ___________________

   αντ.: ποιον-σε ποιον αφιερώνω:

    

    

   Φίλησε μου το Νίκο και την Ελένη.

    

    

   Δε σ' το ζήτησα εγώ

    

   Σου έστειλα  το γράμμα.

    

   Έδωσα στον Γιώργο και στον Γιάννη το βιβλίο και το τετράδιο.

6.