Η Εκπαίδευση στην
Τουρκοκρατία
Τον πρώτο καιρό της οθωμανικής κατάκτησης το σκοτάδι της αμάθειας σκέπασε τους Έλληνες.
Οι περισσότεροι μορφωμένοι κατέφυγαν στην Δύση. Ο σκλαβωμένος λαός έμεινε χωρίς δασκάλους και σχολεία.
Οι πρώτες απόπειρες εκπαίδευσης μέσα στην σκλαβιά έγιναν από την Εκκλησία, αφού οι ιερείς ήταν σχεδόν οι μοναδικοί εγγράμματοι σε κάθε χωριό, επομένως μόνον εκείνοι μπορούσαν να μάθουν γράμματα στα παιδιά, και μάλιστα, μέσα από τα μοναδικά βιβλία που υπήρχαν, με εκκλησιαστικά κείμενα.
Όπου επέτρεπαν οι συνθήκες, τα σχολεία ήταν υπαίθρια, αλλιώς το μάθημα γινόταν στους ναούς ή και σε κάποια σπίτια.
Τα κορίτσια δεν πήγαιναν στο σχολείο. Όσα ήταν πιο πλούσια, έκαναν μαθήματα στο σπίτι. Το ίδιο έκαναν και τα πιο πλούσια αγόρια.
Από τον 17ο αιώνα εμφανίζονται και σχολεία μέσης και ανώτερης εκπαίδευσης. Οι μαθητές διδάσκονταν την αρχαία ελληνική γλώσσα και, αργότερα, φιλοσοφικά και επιστημονικά μαθήματα.
Από τις αρχές του 19ου αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται τα Νεωτερικά Σχολεία, τα σχολεία δηλαδή στα οποία κυκλοφορούσαν οι ιδέες του Διαφωτισμού.
Οι ιδέες αυτές, βέβαια, καθόλου δεν άρεσαν στους εκπροσώπους της Εκκλησίας. Πολλοί πατριάρχες και ιερωμένοι πολέμησαν τα νέα σχολεία, λέγοντας πως τα μαθηματικά και οι επιστήμες ήταν επικίνδυνα για την νεολαία και πως αρκούσε μόνον η διδασκαλία του Ευαγγελίου.
Τα πιο λαμπερά, όμως, σχολεία λειτούργησαν στις πλούσιες παροικίες της Ιταλίας και στις ηγεμονίες της Μολδαβίας και της Βλαχίας. Η Ακαδημία στο Ιάσιο, που ιδρύθηκε το 1707, διακρίθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα σχολεία του ελληνισμού.
Σημαντικά ελληνικά σχολεία:
Εκτός από την Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης (το σημαντικότερο ελληνικό σχολείο στην Τουρκοκρατία), πολλά σημαντικά σχολεία λειτούργησαν σε διάφορες πόλεις της περιφέρειας (Ιωάννινα, Σμύρνη, Τραπεζούντα, κλπ.). Κάποια απ’ αυτά είναι η Αθωνιάδα Σχολή στο Άγιο Όρος, η Επιφάνειος Σχολή στα Ιωάννινα, η Σχολή της Μοσχόπολης (σημερινή Ν.Α. Αλβανία), η Ευαγγελική Σχολή στην Σμύρνη, η Σχολή της Χίου, η σχολή των Μηλεών του Πηλίου, κλπ.
Ο θρύλος του Κρυφού Σχολειού
Στις δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν τον πρώτο αιώνα της Τουρκοκρατίας, η μόρφωση ήταν παραμελημένη εντελώς. Από τα μέσα τού 17ου αιώνα όμως και μετά, άρχισαν να λειτουργούν αρκετά σχολεία, όπως δείχνουν και οι κατάλογοι με τον αριθμό των ελληνικών σχολείων εκείνης της εποχής. Μερικά από αυτά, μάλιστα, όπως η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης ή η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, ήταν ιδιαιτέρως σημαντικά.
Κάποιες περιόδους, όμως, οι κυβερνήτες - πασάδες μερικών περιοχών, για διάφορους λόγους, ήταν αντίθετοι με την ύπαρξη σχολείων και εμπόδιζαν την λειτουργία τους.
Αυτό φαίνεται πως δημιούργησε τον θρύλο του Κρυφού Σχολειού, θρύλο που ενισχύθηκε αργότερα από τον ομότιτλο πίνακα του Νικ. Γύζη.
Νεωτερικά Σχολεία
ΗΛΙΟΚΕΝΤΡΙΚΑ VS ΓΕΩΚΕΝΤΡΙΚΑ
ü
Γιατί ανέλαβε η Εκκλησία την μόρφωση
των Ελλήνων τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς;
ü
Ποια παιδιά πήγαιναν σχολείο; Όλα;
ü
Τι ήταν τα Νεωτερικά Σχολεία; Γιατί
προκαλούσαν την αντίδραση της Εκκλησίας;Ποια μαθήματα διδάσκονταν;
ü
Για ποιον λόγο, εκτός από ελάχιστα
σχολεία όπως η Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινούπολης ή η Ευαγγελική Σχολή της
Σμύρνης, τα περισσότερα από αυτά αναπτύχθηκαν στις πόλεις της περιφέρειας;
ü Πώς προέκυψαν οι ιστορίες για το Κρυφό Σχολειό; Τι σχέση έχει ο Νικόλαος Γύζης με αυτά;
Η θρησκεία είναι πίστη και απόλυτη αλήθεια. Αντιθέτως, η επιστήμη είναι αμφιβολία
Γιατί δεν ήταν αρεστή στην Καθολική Εκκλησία η ηλιοκεντρική θεωρία
Η ηλιοκεντρική θεωρία, του Αρίσταρχου του Σάμιου και του αναβιωτή της, Νικόλαου Κοπέρνικου, ήταν –σύμφωνα με την Εκκλησία– βλασφημία γιατί έσπερνε νέες ιδέες για μια επιστήμη απαλλαγμένη από τον έλεγχο του Καθολικισμού και της Ιερής Εξέτασης. Γι’ αυτόν τον λόγο το 1616,η ηλιοκεντρική θεωρία του Αρίσταρχου και του Κοπέρνικου καταδικάστηκε από την Καθολική Εκκλησία ως παράλογη, ασεβής και «ψευδό-επιστημονική».Ο Κοπέρνικος (1473-1543), έκρυψε ή μάλλον δεν ήθελε να δημοσιευτεί για χρόνια το θεμελιώδες σύγγραμμά του Περί της Περιφοράς των Ουρανίων σφαιρών, ακριβώς επειδή δεν τολμούσε και ταυτόχρονα δεν ήθελε, ως ιερωμένος, να έρθει σε σύγκρουση με την Καθολική Εκκλησία στην οποία ανέκαθεν ανήκε.
1633:Η Ιερά Εξέταση καταδικάζει τον Γαλιλαίο σε φυλάκιση ως αιρετικό, επειδή είχε υποστηρίξει ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο .
1633:Η Ιερά Εξέταση καταδικάζει τον Γαλιλαίο σε φυλάκιση ως αιρετικό, επειδή είχε υποστηρίξει ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο.
1633:Η Ιερά1633:Η Ιερά Εξέταση καταδικάζει τον Γαλιλαίο σε φυλάκιση ως αιρετικό, επειδή είχε υποστηρίξει ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο. Εξέταση καταδικάζει τον Γαλιλαίο σε φυλάκιση ως αιρετικό, επειδή είχε υποστηρίξει ότι η Γη κινείται γύρω από τον Ήλιο.
ΣΜΥΡΝΗ
Από τα πανάρχαια χρόνια απασχολούσε τους φιλοσόφους και τους αστρονόμους το πoιο ουράνιο σώμα κατείχε το κέντρο του γνωστού τότε κόσμου.
Οι Πυθαγόρειοι
Η Πυθαγόρεια Σχολή,Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ. - περίπου 230 π.Χ.) ήταν Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός, που γεννήθηκε στη Σάμο. Είναι ο πρώτος επιστήμονας (μετά τους Πυθαγορείους) ο οποίος πρότεινε το ηλιοκεντρικό μοντέλο του Ηλιακού Συστήματος, θέτοντας τον Ήλιο και όχι τη Γη, στο κέντρο του γνωστού Σύμπαντος. Οι ιδέες του περί Αστρονομίας φαίνεται να μην είχαν γίνει αρχικά αποδεκτές και θεωρήθηκαν κατώτερες από εκείνες του Αριστοτέλη και του Πτολεμαίου, όμως τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ελλιπή. Δύο χιλιάδες (2000) χρόνια μετά, ο Κοπέρνικος στηριζόμενος στις θεωρίες του Αρίσταρχου και των Πυθαγορείων, όπως ο ίδιος επισημαίνει στην εισαγωγή του έργου του, ανέλυσε περαιτέρω το ηλιοκεντρικό σύστημα, όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Ωστόσο, όταν το βιβλίο εκδόθηκε το 1514, δεν περιείχε καμία αναφορά στον Αρίσταρχο. Κατά πάσα πιθανότητα ο εκδότης φοβήθηκε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να υπονόμευε το κύρος του βιβλίου ως πρωτότυπου έργου.
Ερωτήσεις - Δραστηριότητες: 
