Το εκπαιδευτικό σύστημα του ελεύθερου ελληνικού κράτους φέρει την κληρονομιά της κλασικής ανθρωπιστικης παιδείας .
Η παρουσία του Καποδίστρια στην πολιτική σκηνή της χώρας αποτελεί τον πρώτο μεγάλο σταθμό.
Ηγείται ενός νεοσύστατου κράτους και στον τομέα της εκπαίδευσης δίνει αποδεκτές για την εποχή
του λύσεις, λύσεις ελληνικές .
Θεμελιώνει την πρώτη λαϊκή εκπαίδευση , για τον<<άνθρωπο- πολίτη ->> που ονομάστηκε και
<< δημοτική>> .
Θεμελιώνει και την επαγγελματική εκπαίδευση με το Ορφανοτροφείο και την Επαγγελματική Σχολή στην Αίγινα.Η δολοφονία του άνοιξε τον δρόμο για νέες περιπέτειες.
ΜΕΛΙΝΑ Οι Βαυαροί έρχονται και αντί της λαϊκής ανθρωπιστικής παιδείας δίνουν προτεραιότητα στον << άνθρωπο -άτομο>>
Είναι πράξη ενσυνείδητη και υπολογισμένη. Η επιβίωση της βαυαρικης δυναστείας μπορει να διασφαλιστεί με την ύπαρξη μιας
κοινωνικής τάξης αφοσιωμένης σε αυτή.
Δημιουργούν μιαν ελιτ ,γαλουχημένη από τα ιδανικά του
αυταρχισμού . Μέσα στα σχολεία αυτά μπολιάστηκε η ψευτοκλασική , τυπολατρική παράδοση της Κεντρικής Ευρώπης η
οποία καλλιεργεί αυταρχική τη συνείδηση των νέων. Μέσω της παρασιτικής παιδείας κατορθώνουν να περιφρουρήσουν το αυταρχικό τους κατεστημένο από τις επιδράσεις νεωτερικών κινημάτων της Ευρώπης.
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα και οι πιέσεις που δέχεται από τις
διεθνείς εξελίξεις
Εισαγωγικά: Ιστορικό πλαίσιο
Το εκπαιδευτικό σύστημα του ελεύθερου ελληνικού κράτους φέρει την
κληρονομιά της κλασικής παιδείας και του κλασικού πολιτισμού. Είναι
θεμελιακή η αντίληψη για τον κλασικό ανθρωπιστικό χαρακτήρα της
παιδείας όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα. Ποιος όμως
άνθρωπος;;;; Ο << πολίτης -άνθρωπος>> ή ο << άνθρωπος -άτομο>> με
τις ανταγωνιστικές διαθέσεις και την αντιφατικότητά του;
Η παρουσία του Καποδίστρια στην πολιτική σκηνή της χώρας αποτελεί τον
πρώτο μεγάλο σταθμό. Ηγείται ενός νεοσύστατου κράτους και στον τομέα
της εκπαίδευσης δίνει αποδεκτές για την εποχή του λύσεις, λύσεις
ελληνικές.. Θεμελιώνει την πρώτη λαϊκή εκπαίδευση , που ονομάστηκε και
<< δημοτική>> επειδή φορέας της ήταν η τοπική αυτοδιοίκηση. Θεμελιώνει
και την επαγγελματική εκπαίδευση με το Ορφανοτροφείο και την
Επαγγελματική Σχολή στην Αίγινα. Η δολοφονία του άνοιξε τον δρόμο για
νέες περιπέτειες.
Οι Βαυαροί έρχονται και αντί της λαϊκής παιδείας δίνουν προτεραιότητα
στη β/θμια εκπ/ση. Επιχειρούν μια βαθειά τομή στα εσωτερικά ελληνικά
θέματα. Είναι πράξη ενσυνείδητη και υπολογισμένη. Η επιβίωση της
βαυαρικης δυναστείας μπορει να διασφαλιστεί με την ύπαρξη μιας
κοινωνικής τάξης αφοσιωμένης σε αυτή. Δημιουργούν μιαν ελιτ
,γαλουχημένη από τα ιδανικά του αυταρχισμού, τους υπαλλήλους που
στελεχώνουν τον κρατικό μηχανισμό ( απόφοιτοι των Γυμνασίων) και τα
ανώτερα στελέχη της Διοίκησης ( απόφοιτοι Οθωνείου Πανεπιστημίου) .
Μέσα στα σχολεία αυτά μπολιάστηκε η ψευτοκλασική , τυποκρατική
παράδοση της Κεντρικής Ευρώπης η οποία εναγωνίως καλλιεργεί αυταρχική
τη συνείδηση των νέων. Μέσω της παρασιτικής παιδείας ( για την
τακτοποίηση μιας δημόσιας θέσης των παιδιών ) κατορθώνουν να
περιφρουρήσουν αυταρχικό τους κατεστημένο από τις επιδράσεις
νεωτερικών κινημάτων της Ευρώπης.
Ο 20ος αιώνας αποτελεί για την εκπαιδευτική μας ιστορία μια άλλη κρίσιμη
περίοδο. Τρία χρόνια πριν την άνοδο των Νεοτούρκων συγκροτείται το
Αδελφάτο της Κωνσταντινούπολης με στόχο τον εκπαιδευτικό δημοτικισμό
για την συνένωση όλων των πολιτών σε μια κοινή πνευματική ζωή.
(Φωτιάδης, Πάλλης, Ψυχάρης). Πρόθεση του Αδελφάτου είναι να ταυτιστεί
ο δημοτικισμός με την εργατική τάξη γι αυτό τη δημοτική τη χρησιμοποιεί
ως μέσο προβολής κοινωνικών προβληματισμών και εργατικών
διεκδικήσεων.
Οι επιδράσεις του κινήματος του Αδελφάτου και το πνεύμα της
συλλογικής συνείδησης που χαρακτήριζε τη δράση των μελών του
εξακολουθούν σε κάποιο βαθμό να επηρεάζουν έως σήμερα το εκπαιδευτικό
μας σύστημα.
“ Για ένα έθνος που έχει ιστορία και παράδοση, φιλότιμο κι αξιοπρέπεια, ο
κοσμοπολιτισμός θα 'ναι ένα είδος ανταλλαγής. Αν δεν έχει ένα έθνος κάτι
να παρουσιάσει σ' αυτή την ανταλλαγή, αρπάζει τα ξένα αλλά δουλώνεται,
ρουφιέται, εξοντώνεται. Αν έχει κάτι, πρέπει να 'χει και το φιλότιμο και τη
θέληση να τα παρουσιάσει αυτά τα δικά του μ' αξιοπρέπεια. Τα ιδιαίτερά
του αυτά είναι ο νους κι η καρδιά του λαού του, την ποίησή του, τα έθιμά
του. Αυτά πρέπει να τα τιμήσει και να τα καλλιεργήσει, για να
παρουσιαστεί σαν έθνος που αξίζει τ' όνομά του στην κοσμοπολίτικη αυτή
ανταλλαγή. Έτσι θα καλλιεργήσομε το εθνικό μας Εγώ, και τότες μπορούμε
να παρουσιαστούμε με αξιοπρέπεια στον Παγκόσμιο
Ανθρωπισμό.”(Φωτιάδης,1908)
2. ΣΚΟΠΟΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ
Είκοσι χιλιάδες χρόνια πριν ο πολιτισμός του παλαιολιθικού ανθρώπου
βασίστηκε στην μετάδοση της γνώσης και στη συναπόφαση...
Ποιος είναι ο σκοπός ενός εκπαιδευτικού συστήματος σήμερα ;
Υπάρχουν έντονες διεθνείς αντιθέσεις πάνω στο θέμα.
Σκοπός της εκπαίδευσης είναι να βοηθά τους ανθρώπους να προσδιορίσουν
πώς θα μαθαίνουν μόνοι τους. Να μελετούν τα μεγάλα επιτεύγματα του
παρελθόντος και να τα εμπεδώνουν επειδή οι ίδιοι τα βρίσκουν
ενδιαφέροντα. Να προετοιμάζονται για τη δημιουργική έρευνα,
ακολουθώντας ενδιαφέροντα που επέλεξαν ως απόρροια της παρουσίασης
του εκπαιδευτικού υλικού είτε κατά μόνας, είτε σε συνεργασία με άλλους;Σε
ολους μας ενυπάρχει η δυναμική της γνωσης ! Αλλά η γνώση , αυτή
καθεαυτή δεν αποτελει αυταξια και αυτοσκοπό .Η επιστήμη δε θα μπορούσε
να προχωρήσει αν δεν βασίζονταν στην τάση για αντιλογία, στην
αμφισβήτηση του δόγματος και της αυθεντίας, στην αναζήτηση
εναλλακτικών, στη χρήση της φαντασίας, στην παρορμητική ελεύθερη
ενασχόληση, στη συνεργασία,Αυτή είναι η μια αντίληψη της εκπαίδευσης.
Η άλλη νεοφιλελεύθερη αντίληψη είναι, ουσιαστικά, χειραγώγηση Από την
παιδική ηλικία, οι άνθρωποι πρέπει να μπουν σε ένα αυστηρά καθορισμένο
πλαίσιο όπου θα ακολουθούν οδηγίες, δεν θα αμφισβητούν, θα επιτυγχάνουν
καθορισμένους στόχους, θα διευρύνουν διαρκώς το γνωστικό τους επίπεδο
και, βεβαίως θα συμμετέχουν με αξιώσεις στην κοινωνική- επαγγελματική
ζωή.
Δύο διαφορετικοί τρόποι κοσμοαντίληψης και κοσμοθεωρίας.
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η Νέα Τάξη των Πραγμάτων
ξαναδημιουργεί τον κόσμο (συμπεριλαμβανομένων και των εκπαιδευτικών
πραγμάτων).
Εγκαταλείπει την κοινωνική πρόνοια,τη συλλογικότητα, το κρατος Δικαίου
εμμένει στο άτομο και την ελευθερία. Αλλάζει τις συνθήκες παραγωγής
της γνώσης αναθέτει δτα σχολεία και στα πανεπιστήμια της οικουμένης την
αποστολή διαμόρφωσης της νέας γενιάς επιχειρηματιών .
Επιβαλλει το μετασχηματισμό των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών
για να χειραγωγούν και να ελέγχουν πιο αποτελεσματικά. Για είναι οι
άνθρωποι συμμορφώσιμοι, να μην κάνουν πολλές ερωτήσεις, να εκτελούν
τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί, να μην αμφισβητούν τις αυθεντίες
και να μην αναταράσσουν τα συστήματα εξουσίας.
3.ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ
UNESKO- ΠΟΕ -OOΣΑ
3.1.ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ UNESCO ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Η εκπαίδευση είναι ένα από τα κύρια πεδία δραστηριοτήτων της UNESCO.
Η χώρα μας συμμετέχει στη χάραξη και εφαρμογή πολιτικών, όπως
η ποιοτική εκπαίδευση και η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού, η
προώθηση της βιοηθικής και της ηθικής των επιστημών.
.3.2 Πώς λειτουργεί ο ΠΟΕ για την εκπαίδευση;
Αρχικά, ας σημειωθεί το αυτονόητο, δηλαδή ότι το διεθνές εμπόριο
εφαρμόζεται σε εμπορεύματα. Ένας από τους τομείς του ΠΟΕ είναι και η εκπαίδευση με
στόχο τη Διεθνοποίηση της ανώτατης εκπαίδευσης. Για αυτό το σκοπό έχει
συντάξει μια μήτρα 20 μορφών εμπορίου εκπαιδευτικών υπηρεσιών .Η
παροχή εξαγωγικών υπηρεσιών εκπαίδευσης είναι μια δραστηριότητα που
αφορούσε πέντε μόλις χώρες: ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία, Νέα
Ζηλανδία και Καναδάς. Οι χώρες αυτές έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: α)
είναι αγγλόφωνες, και β) το εκπαιδευτικό τους σύστημα έχει καλή φήμη.
Πέρα από τον οικονομικό λόγο υπάρχουν κι άλλοι. Οι ξένοι φοιτητές έχουν
την τάση να παραμένουν στη χώρα όπου σπουδάζουν. . Το φαινόμενο αυτό
είναι γνωστό ως «φυγή εγκεφάλων».
Ένας ακόμα λόγος είναι ότι η αυτή η διεθνοποίηση μπορεί να επιτρέψει στις
αναπτυγμένες χώρες να ελέγξουν την ανώτατη εκπαίδευση των υπό
ανάπτυξη χωρών διαχέοντας παράλληλα την κουλτούρα του.
3.3 ΟΟΣΑ
Ο ΟΟΣΑ από την πρώτη δεκαετία της ύπαρξης του ,στρέφει την
προσοχή του στην αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης . Μία
προτεραιότητα των κρατικών εκπαιδευτικών συστημάτων είναι να
προλαμβάνει τις ανάγκες της αγοράς εργασίας σε εργατικό δυναμικό, οπότε
πρέπει να προγραμματίζει κατάλληλα το περιεχόμενο των σπουδών των
σχολείων.
Υπό την οργάνωση της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης του ΟΟΣΑ το πρόγραμμα
PIZA εντάσσει εθνικά συστήματα εκπ/σης σε ένα διεθνές πρότυπο, που
εξυπηρετεί τις "ανάγκες της παγκοσμιοποίησης.
Με την ανακοίνωση κάθε χρονιά των αποτελεσμάτων του PISA» ανοίγει ο κύκλος του δημόσιου διαλόγου για την αποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών συστημάτων τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς.
Σύμφωνα με την Education International:
•“Το Πρόγραμμα PISA μπορεί να προσφέρει μόνο μια στιγμιαία απεικόνιση
του πώς μια ομάδα μαθητών/μαθητριών αποκρίνεται σε ένα σύνολο
ασκήσεων και κριτηρίων. Δεν απεικονίζει, γιατί δεν μπορεί να το κάνει,
μια συνολική εικόνα της εκπαίδευσης σε οποιαδήποτε χώρα”.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας PISA μπορούμε να προβλέψουμε την
ποιότητα του εργατικού δυναμικού μιας χώρας μια δεκαετία αργότερα;
Για παράδειγμα, στην Ιρλανδία, 15χρονοι απέδωσαν καλά πάνω από το μέσο όρο της βαθμολογίας στην ανάγνωση στην έρευνα PISA 2000, αλλά η ίδια ομάδα σκόραρε κάτω του
μέσου όρου στην έρευνα των δεξιοτήτων των ενηλίκων μετά από 12 χρόνια.
Στην Ιταλία και την Ισπανία, 15 ετών σκόραραν κοντά στο μέσο όρο στην
ανάγνωση στην έρευνα PISA 2000, αλλά η ίδια ομάδα απέδωσε καλά κάτω
του μέσου όρου στην παιδεία στην έρευνα του 2012 ενηλίκων.
Τα αποτελέσματα αυτά μας λένε ότι οι δεξιότητες που αποκτώνται στο σχολείο πρέπει να χρησιμοποιηθούν αργότερα, ή αλλιώς θα χαθούν .
Σύμφωνα με τους Φιλανδούς εκπαιδευτικούς, η υψηλή ποιότητα του
εκπαιδευτικού συστήματος στη χώρα τους μετά την αξιολόγηση PIZA
,οφείλεται κυρίως σε παράγοντες όπως :
η μεγάλη σημασία που δίνουν στην εκπαίδευση και την επιμόρφωση των
εκπαιδευτικών, η ισόρροπη και χωρίς ανταγωνισμούς, ανάπτυξη των
σχολικών μονάδων, η παροχή από το σχολείο ενός συνόλου υπηρεσιών όπως
δωρεάν γεύματα, προληπτικά προγράμματα υγείας που καλύπτουν έτσι
πολλές ανάγκες των μαθητών η εμπιστοσύνη στο έργο των εκπαιδευτικών .
Η Φιλανδία διαθέτει υπερδιπλάσιους πόρους για την εκπαίδευση από ό,τι η
χώρα μαςΤα στοιχεία εμφανίζονται στην μελέτη ΟΟΣΑ.
Γενικά, η πανεπιστημιακή έρευνα στη χώρα μας βρίσκεται σε χαμηλά
επίπεδα ανάπτυξης συγκριτικά με τις άλλες χώρες της ΕΕ
εξ αιτίας της υποδεέστερης θέσης της χώρας στον καταμερισμό εργασίας της ΕΕ. Είναι
χαρακτηριστικό ότι το 75% των δαπανών για την έρευνα στην ΕΕ,
συγκεντρώνεται στις τέσσερις ισχυρές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία,
Βρετανία). Η Ελλάδα έχει το μικρότερο ποσοστό ερευνητών αναλογικά με
τον πληθυσμό της και τη μικρότερη κρατική χρηματοδότηση της έρευνας
(0,51% του ΑΕΠ), σε μεγάλη, μάλιστα, απόσταση από τις άλλες χώρες. Το
γεγονός αυτό επιδρά με τη σειρά του γενικότερα στο επίπεδο της
πανεπιστημιακής μας εκπαίδευσης και στη διδασκαλία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Οδηγός στην όποια προσπάθεια για τη βελτίωση ενός εθνικού
εκπαιδευτικού συστήματος δεν μπορεί να είναι οι κατευθύνσεις
του ΟΟΣΑ και, γενικότερα, η φιλοσοφία και οι επιδιώξεις των
δυνάμεων της αγοράς. Ήδη από το 2001, η Διακήρυξη τα Ε.Ε. στην
Μπολόνια προδιέγραψε την αποτελεσματική σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με τις ανάγκες της κοινωνίας και την αγορά εργασίας στην Ευρώπη.
• Η γνώση αποκτά, επομένως, ένα εντελώς εργαλειακό χαρακτήρα,
με στόχο την εξυπηρέτηση της κοινωνίας της αγοράς και των
ελίτ που την ελέγχουν, ανεξάρτητα από τις πραγματικές ανάγκες
της κοινωνίας και τις ίδιες τις «καθαρές» γνωστικές
ανάγκες του κάθε επιστημονικού κλάδου Κλείνοντας, εκείνο ίσως
που μπορεί να θεωρηθεί πιο σημαντικό είναι η μετατροπή της φύσης
της εκπαίδευσης από ένα δημόσιο αγαθό σε μια εμπορική
δραστηριότητα γεγονός που αλλάζει τους στόχους, τον ορισμό, τη
φύση και τη σημασία της εκπαίδευσης προτάσσοντας το οικονομικό
κέρδος του παρόχου.
Θέλουμε μια κοινωνία ελεύθερων, ανεξάρτητων, δημιουργικών
ατόμων που να είναι σε θέση να εκτιμήσουν και να αξιοποιήσουν τα
πολιτισμικά επιτεύγματα του παρελθόντος;
Θέλουμε να μπορέσει η επιστήμη να αναπτυχθεί ελεύθερα και
να βοηθήσει στην αποκατάσταση του ανθρώπου ως κοινωνικού ανθρώπου; Γιατί η επιστήμη έχει την ιδιότητα να κατασταλάζει σαν συλλογική συνείδηση της κοινωνίας, και να την απαλλάσσει από
δεισιδαιμονίες, προλήψεις και αντικοινωνικές συμπεριφορές, να τη βοηθά να
σχηματίζει επιστημονική αντίληψη της πραγματικότητας.
ΠΗΓΕΣ
• ΟΟΣΑ (1995). Κριτική Επισκόπηση του Ελληνικού Εκπαιδευτικού
Συστήματος από τον ΟΟΣΑ.
• Διαθέσιμο στο http://www.hri.org/docs/OECD.html ,
• http://sep4u.gr/wp-content/uploads/labrianidis-2011.pdf
• http://www.oecd.org/education/highereducationandadultlearning/piaacprogramm
efortheinternationalassessmentofadultcompetenciew.htm
• http://www.iep.edu.gr/pisa/index.php/2012-03-13-10-37-01/readingliteracy
• Το γίγνεσθαι της ιδεολογίας και η εκπαιδευτική
θεσμικότητα.http://www.ilhs.tuc.gr/gr/vima_koin_epistimon_41.htm
• file:///home/education/%CE%9B%CE%AE%CF%88%CE%B5%CE%B9%CF%82/%CE
%A0%CE%B1%CF%85%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B7%CF%82%20(1).pdf
